Моррининг сешанба дарслари

Oʻn birinchi seshanba: jamiyatimizda mavjud anʼanalar 
haqida suhbatlashamiz
 
– Qattiqroq ur. 
Morrining orqasini qoqaman. 
– Qattiqroq. 
Yana uraman. 
– Yelkasiga yaqinroq qismiga...ha, sal pastrogʻiga. 
Pijama ishton kiyib olgan Morri yotoqda yonboshlab yotibdi, ogʻzini 
lang 
ochib, yuziga yostiq bosib olgan. Fizioterapevt menga oʻpkada 
yigʻilib qolgan zaharni qotishga ulgurmasidan oldin qanday qoqib 
tashlashni koʻrsatayotgandi. Morri nafas olishda davom etishi uchun 
endilikda ushbu muolajani muntazam bajarib turish zarur edi. 
– Meni... urib-urib olish istaging... borligini doim... sezardim, — 
yutoqib nafas oldi Morri. 
– Boʻlmasam-chi, — hazillashdim men terisi boʻrdek oppoq tusga 
kirgan orqasiga mushtlashda davom etarkanman. 
– Mana bu 
ikkinchi kursda menga B qoʻyganingiz uchun! Qars! 
Xonada asabiy kulgi koʻtarildi – odatda tagi chin noxush hazillarga 

---

Mich Elbom. Morrining seshanba darslari 
www.ziyouz.com
 kutubxonasi 
114
shunday kulamiz. Agar hammamiz buning oʻlim oldi jismoniy 
mashqlari ekanini bilib turmaganimizda, ushbu kichik sahna yoqimli 
tuyulishi mumkin edi. Bu paytga kelib, Morrining dardi s
oʻnggi 
manzil 
– uning oʻpkasiga yetib qolay degandi. U havo 
yetishmasligidan boʻgʻilib oʻlishini bashorat qilardi: bundan 
dahshatliroq yakunni tasavvurimga sigʻdirolmasdim. Baʼzan Morri 
koʻzlarini yumgancha ogʻiz va burun orqali ichiga havo tortishga 
urina
r, tashqaridan qaragan odamga goʻyoki u butun boshli langarni 
koʻtarishga chiranayotgandek koʻrinardi. 
Oktyabrning ilk kunlari. Tashqarida sovuq tushib qolgan, butun 
Gʻarbiy Nyuton shaharchasini barg-xazonlar uyumi qoplagan. 
Morrining fizioterapevti erta tongda kelardi, men odatda hamshiralar 
va boshqa mutaxassislar uni koʻrikdan oʻtkazishga kelganida 
xonadan chiqib turardim. Ammo hafta ketidan hafta oʻtib borarkan, 
vaqtimiz 
poyoniga 
yetib 
borayotgani 
sababli 
ortiq 
keksa 
professorimning 
yalangʻoch 
tanasini 
koʻrishdan 
uyalmay 
qoʻygandim. Uning yonida boʻlishni xohlardim. Butun jarayonni oʻz 
koʻzim bilan koʻrishni xohlardim. Oʻzimga oʻxshamasdim, lekin 
Morrining uyida soʻnggi oylarda sodir boʻlayotgan voqealar ham 
odatdagidan mutlaqo farq qilardi-da. 
Shunday q
ilib, yotoqda yotgan Morrini tekshirib koʻrayotgan 
fizioterapevtning ishini kuzatdim: qovurgʻalarining orqa qismiga 
qayta-
qayta mushtlab, undan oʻpkadagi tiqin yumshayaptimi, deb 
soʻrardi. Shifokor bir oz nafas rostlash uchun toʻxtaganida, mendan 
ham uning 
harakatlarini takrorlashga urinib koʻrishni soʻradi. Rozi 
boʻldim. Yuzini yostiqqa bosib yotgan Morri nim tabassum qildi. 
– Juda qattiq urma, — dedi u. – Qarib qolganman, axir. 
Men shifokor koʻrsatmasiga binoan yotoqni aylanib, Morrining orqasi 
va yon tomonlariga ura boshladim. Morrining yotoqqa mixlanib 
qolishi mumkinligi haqidagi fikr yuragimni tilka-
pora qilar, qulogʻim 
ostida uning soʻnggi hikmatli soʻzlari jaranglardi: “Yotogʻingdan 

---

Mich Elbom. Morrining seshanba darslari 
www.ziyouz.com
 kutubxonasi 
115
turmabsan, demakki, sen 
– murdasan”. Yonboshga gʻujanak boʻlib 
yotgan 
holida uning kichrayib, zaiflashib qolgan nimjon jismi koʻproq 
yosh bolaning gavdasiga oʻxshardi. Boʻrdek oqarib ketgan terisi, 
toʻkilib ado boʻlay degan oppoq sochlari, jonsiz osilib turgan qoʻllarini 
koʻrdim. Shunda qomatimizga chiroyli shakl berish uchun qancha 
vaqtimizni tosh koʻtarish-u oʻtirib-turishlarga sarflashimiz, tabiat esa, 
alaloqibat, bularning barini puchga chiqarishi xayolimdan oʻtdi. 
Shifokor aytganidek, Morrining orqasiga qattiq-qattiq urarkanman, 
barmoqlarim ostida uning suyaklarini oʻrab turgan shalviragan etini 
his qildim. Aslida Morrini qoʻyib, uning oʻrniga devorni mana 
shunday mushtlagim kelardi. 
– Mich? — dedi Morri yutoqib nafas olarkan. Men orqasiga 
mushtlashda davom etayotganim sababli uning ovozi uzilib-uzilib 
chiqardi. 
– Ha? 
– Qachon… men senga… B… qoʻygandim? 
Morri odamlar tabiatan ezgulikka moyil boʻlishlariga ishonardi. Shu 
bilan birga ular nimalarga qodirligini ham anglardi. 
– Kishilar faqat ularga nimadir xavf tugʻdirsagina xudbin boʻlib 
qoladilar, 
– dedi u keyinroq, – jamiyatimiz esa doim xavf-xatarga 
toʻla. Iqtisodimiz ham. Hatto oʻz ishiga ega odamlar ham tahlika 
ostida yashaydi, chunki ular ishini yoʻqotishdan qoʻrqadi. Xavf ostida 
qolganingda esa, faqat oʻzing haqingda qaygʻura boshlaysan. Va 
pulga sigʻinishni boshlaysan. Barchasining negizi jamiyatimizda 
mavjud anʼanalarga borib taqaladi, – xoʻrsindi Morri. – Men buni 
qabul qilolmayman. 
Men bosh 
irgʻatdim va uning qoʻlini siqdim. Biz endilikda tez-tez qoʻl 
ushlashib oʻtirardik. Mendagi yana bir yangi oʻzgarish shu edi. 
Avvallari men qilishga uyaladigan yoki irganadigan ishlar endi odatiy 
holga aylangandi. Naychasi Morrining tanasiga ulangan va nosrang 
peshob bilan toʻlgan kateter qopchasi oyogʻim ostida, kursi yonida 

---