Morrining seshanba darslari Muallif: Mich Elbom

kuzatin
g. Birgalikda oʻrganamiz. 
Morri hayot va mamot oʻrtasidagi koʻprikni bosib oʻtarkan, soʻnggi safari haqida hikoya qilib 
borishga qaror qildi. 
 
Kuzgi  semestr  bir  nafasda  oʻtib  ketdi.  Dorilar  soni  koʻpaydi.  Muolajalar  esa  kundalik 
hayotning bir qismiga aylandi. Hamshiralar professorning uyiga qatnay boshladi. Mushaklar 
faolligi  yoʻqolmasligi  uchun  uning  jonsizlanib  borayotgan  oyoqlarini  harakatlantirish, 
quduqdan  suv  tortayotgandek,  koʻtarib-tushirish,  bukish  mashqlarini  bajartirish  zarur  edi. 
Uqalash  mutaxassislari  uni  muntazam  azoblayotgan  mushaklar  uvushishidan  xalos  etish 
uchun  haftada  bir  marta  tashrif  buyurardi.  U  meditatsiya  murabbiylari  bilan  uchrashar, 
koʻzlarini yumib, butun borligʻi faqatgina nafas olishga qaratilmagunicha, xayolidagi oʻylarni 
birma-
bir oʻchirib chiqardi: nafas olamiz-chiqaramiz, olamiz-chiqaramiz. 
Bir kuni Morri hassasi yordamida trotuarga chiqaman deb, yoʻl yuziga yiqilib tushdi. Shundan 
soʻng, hassa toʻrt oyoqli tirgak bilan almashtirildi. Tanasi zaiflashib borarkan, hojatxonaga 
borib kelish ham uning tinka-
madorini quritadigan boʻldi. Morri tuvakka oʻtirishga odatlandi. 

---

 
6 
 
Biroq shuni ham mustaqil bajarishga holi yoʻq edi – kimdir unga tuvakni tutib turishiga toʻgʻri 
kelardi.  
Koʻpchiligimiz bunday ishlardan xijolat chekkan boʻlardik, ayniqsa, Morrining yoshida. Ammo 
Morri koʻpchiligimizga oʻxshamasdi. Yaqin hamkasblari uni koʻrgani kelganda, Morri ulardan: 
“Menga  qara,  siyishim  kerak.  Yordamlashib  yubormaysanmi?  Malol  kelmaydimi?”  -  deb 
soʻrardi. 
Mehmonlar, koʻpincha, ularga bu ish malol kelmasligidan oʻzlari ham hayron qolardi. 
Uni koʻrgani keluvchilar oqimi oshib borar, u esa mehmonlar koʻnglini ovlashdan mamnun 
edi. Oʻlim, uning asl mohiyati, jamiyat oʻlimning nima ekanini anglamasdan, azaldan undan 
qoʻrqib  yashagani  borasida  fikr  yuritish  uchun  muhokama  guruhlari  tuzib  olgandi.  Morri 
doʻstlaridan, agar ular chindan ham yordam bermoqchi boʻlsalar, unga achinish koʻzi bilan 
qaramasliklarini,  aksincha,  tashriflari,  telefon  suhbatlari,  odatdagidek,  muammolarini  Morri 
bilan  boʻlishish  orqali  uni  xursand  qilishlarini  soʻradi,  chunki  u  har  doim  ajoyib  tinglovchi 
boʻlgan. 
Dard  kuchayib  borayotganiga  qaramasdan,  uning  jarangdor  ovozi  hali  ham  oʻziga  tortar, 
xayolida esa minglab oʻylar charx urardi. “Oʻlim” tushunchasi “keraksiz” soʻzi bilan maʼnodosh 
emasligini isbotlashga bel bogʻlagandi. 
Yangi yil ham oʻtdi. Hali hech kimga aytmagan boʻlsa-da, Morri bu yil umrining soʻnggi yili 
ekanini  bilib  turardi.  Bu  paytga  kelib,  u  nogironlar  aravachasiga  mixlangan,  qadrli 
insonlarining  barchasiga  aytis
hi  lozim boʻlgan  gaplarni aytib  qolishga ulgurish uchun  vaqt 
bilan  kurashayotgandi.  Brandeysdagi  hamkasblaridan  biri  kutilmaganda  yurak  xurujidan 
vafot etganda, Morri uning dafn marosimiga bordi. Uyga tushkun holda qaytdi. 
– Esiz, – dedi u. – Kelganlar u haqida shuncha yaxshi gaplarni aytsa-yu, Irv bularning hech 
birini eshitmasa. 
Kutilmaganda  Morrining  xayoliga ajoyib  fikr keldi.  U  bir nechta doʻstlariga  qoʻngʻiroq  qildi. 
Kerakli sanani tanladi. Sovuq yakshanba kunlarining birida “jonli dafn marosimi”ni oʻtkazish 
uchun  unikida  oila  aʼzolari  va  doʻstlaridan  iborat  kichik  jamoa  toʻplandi.  Ularning  har  biri 
soʻzga  chiqib,  keksa  professorimga  oʻz  hurmatini  izhor  qildi.  Baʼzilar  koʻziga  yosh  oldi.