Morrining seshanba darslari Muallif: Mich Elbom

 
Oʻquv dasturi 
Keksa professorim hayotining soʻnggi darslari uning uyida, u mittigina hibiskus butasining 
pushti barglari toʻkilishini tomosha qilishi mumkin boʻlgan kabinet derazasi yonida, haftada 
bir  marta  oʻtilardi.  Sinf  seshanba  kunlari  yigʻilardi.  Dars  nonushtadan  keyin  boshlanardi. 
Fanimiz 
“Hayot mazmuni” deb atalardi. Unda professor boshdan kechirgan hayotiy saboqlar 
oʻqitilardi. 
Baho  qoʻyilmasdi,  lekin  har  hafta  ogʻzaki  imtihonlar  olinardi.  Sizdan  savollarga  javob 
berishingiz  va  oʻzingiz  ham  savollar  tuzishingiz  talab  etilardi.  Oʻqtin-oʻqtin  professorning 
boshini  koʻtarib,  yostiqqa  qulayroq  joylashtirish  yoki  tushib  ketgan  koʻzoynagini  burnining 
ustiga  yaxshiroq  qoʻndirish  kabi  jismoniy  mashqlarni  ham  bajarishga  toʻgʻri  kelardi. 
Xayrlashuv chogʻida uni oʻpib qoʻyish orqali qoʻshimcha ball ishlab olish mumkin edi. 
Hech  qanday  oʻquv  qoʻllanmalaridan  foydalanilmasa-da,  muhabbat,  ish,  jamiyat,  oila, 
keksayish, kechirimlilik va nihoyat, oʻlim kabi koʻplab mavzular muhokama qilinardi. Soʻnggi 
maʼruza loʻndagina, bor-yoʻgʻi bir nechta soʻzdan iborat boʻldi. 
Bitiruv oqshomi oʻrniga dafn marosimi oʻtkazildi. 
Yakuniy  nazorat  imtihonlari  olinmasa-da,  berilgan  saboqlar  xususida  uzun  maqola  yozish 
talab etilardi. Quyida oʻsha maqola bilan tanishasiz. 
Keksa professorim hayotining soʻnggi darslarida bor-yoʻgʻi bir nafar talaba qatnashgandi. 
Oʻsha talaba men edim. 
1979-yilning kech bahori, issiq va dimiq shanba oqshomi. Yuzlab talabalar bosh kampusning 
maysazoriga  qator  qilib  terilgan  yigʻma  yogʻoch  kursilarda  yonma-yon  oʻtiribmiz.  Moviy 
neylon ridolarni kiyib olganmiz. Uzundan-uzoq nutqlarni sabrsizlik bilan tinglaymiz. Marosim 
yakunlangach,  bosh  kiyimlarimizni  osmonga  uloqtirishimiz  bilan  rasman  oliygoh 
– 
Massachusets shtati Uoltham shahri Brandeys universitetining oxirgi bosqich bitiruvchilariga 
aylanamiz. Koʻpchiligimiz uchun hozirgina bolalik davri oʻz nihoyasiga yetdi. 
Marosimdan  keyin  sevimli  professorim  Morri  Shvarsni  topib,  uni  ota-onam  bilan 
tanishtiraman.  U,  goʻyoki  kuchli  shamol  istalgan  paytda  osmonga  uchirib  ketadigandek, 
mayda  qadamlar  bilan  yuradigan  kichik  jussali  kishi.  Bitiruv  oqshomi  ridosida  u  injil 
paygʻambari  va  Mavlud  elfi  qiyofalari  qorishmasidan  hosil  boʻlgan  koʻrinishda  edi.  Uning 
koʻzlari  koʻkish-yashil  rangda,  siyraklashib  borayotgan  kumushrang  sochlari  peshonasiga 
tushib turar, quloqlari katta, burni uchburchak shaklga ega, tutam-tutam qoshlari esa oqara 
boshlagan.  Tishlar
i egri, pastki tishlari, goʻyoki kimdir mushti bilan ularni ichkariga kirgizib 
yuborgandek orqa tomonga qiyshayganligiga qaramasdan, u kulganda, oʻzingizni unga yer 
yuzidagi ilk hazilni aytib bergandek his qilasiz. 

---

 
2 
 
U ota-onamga uning barcha darslariga qold
irmay qatnashganimni aytadi. “Ajoyib oʻgʻlingiz 
bor,  boshqalarga  oʻxshamaydi”,  —  deydi  professorim  ularga.  Uyalganimdan  yerga 
qarayman.  Ketishimizdan  oldin  professorga  atalgan  sovgʻamni  beraman:  old  tomoniga 
professor  ism-sharifining  bosh  harflari  tushiril
gan  jigarrang  portfel.  Sovgʻani  bir  kun  oldin 
savdo  markazidan  xarid  qilganman.  Professorni  unutib  yuborishni  xohlamasdim.  Balki  u 
meni unutishini xohlamagandirman. 
“Mich,  sen  yaxshi  insonsan”,  —  deydi  u,  portfelni  mamnuniyat  bilan  koʻzdan  kechirarkan. 
Key
in u meni bagʻriga bosadi. Belimda uning nimjon qoʻllarini his qilaman. Boʻyim unikidan 
novcharoq  boʻlgani  sababli  u  meni  bagʻriga  bosganda,  oʻzimni  gʻalati,  undan  kattaroq 
sezaman, goʻyoki men ota, u esa farzandimdek tuyuladi. U mendan xabarlashib turasanmi 
deb soʻraydi, men hech ikkilanmasdan: “Albatta”, — deb javob qaytaraman. 
U orqaga tisarilganda, koʻzlari yoshlanganini koʻraman.