Morfologiya samdaqi akademik litseyi

uzumlarni so`zi «uzum daraxti mevasi», «daraxt» ma’nolari bilan birga «ko`plik», 
«kelishik» ma’nolariga va bu ma’nolarni ifodalovchi shakllarga (lar, ni) ega. «Uzum daraxti 
mevasi», «daraxt» ma’nolari bu so`zning atash ma’nosi, qolgan ma’nolar esa grammatik 
ma’nolaridir. Grammatik ma’no bir turkumga xos so`zlar uchun umumiydir. 
So`zlarning so`rog`i va qanday umumlashgan ma’noga ifodalashiga ko`ra 
guruhlarga bo`linishi so`z turkumlari sanaladi. So`z turkumlari ma’no va vazifasiga ko`ra 
quyidagi guruhlarga bo`linadi: (1-ilova) 
1. Mustaqil so`zlar (ot, sifat, son, olmosh, ravish, fe’l) 
2. Yordamchi so`zlar (ko’makchi, bog’lovchi, yuklama) 
3. Oraliqdagi so’zlar ( undov, taqlid, modal so`zlar) 
Ma’lum bir so`roqqa javob bo`lib, biror gap bo`lagi vazifasida keladigan, atash 
ma’nosiga ega bo’lgan so`zlar mustaqil so`zlar deyiladi.
Ma’lum bir so`roqqa javob bo`lmaydigan, biror gap bo`lagi vazifasida 
kelmaydigan, atash ma’nosiga ega bo’lmagan so`zlar so`zlar yordamchi so`zlar deyiladi. 
Egalik va kelishik qo’shimchalarini olib biror so’roqqa javob bo’ladi, Egalik va 
kelishik qo’shimchalarini olganda so’roqqa javob bo’lib gap bo`lagi vazifasida keladigan, 
atash ma’nosiga ega bo’lmagan so`zlar oraliqdagi so’zlar (ba’zan alohida olingan so’zlar 
deb ham yuritiladi mustaqil so’zlarni ayrim, yordamchi so’zlarning ayrim xarakterlarini 
o’zida ifodalagani) deyiladi. (2-ilova) 
Mustaqil so`zlardan kelishik va egalik qo`shimchalari bilan o`zgarish xususiyatiga 
ega bo`lgan so`zlar ismlar deyiladi. ot – narsaning nomi, sifat – belgining nomi, son – 
miqdor nomi, olmosh – ismlar o`rnida almashib keluvchi, ularga ishora qiluvchi so`zlar. 
Bundan tashqari, fe’lning xoslangan shakllaridan: harakat nomi va sifatdosh, undov, taqlid, 
modal so’zlar ham ismlar guruhiga kiradi. (3-ilova) 

---

MORFOLOGIYA SAMDAQI AKADEMIK LITSEYI 
5 
SO‘Z TU
R
K
U
M
L
ARI
Mustaqil so‘zlar 
Olmosh 
Oraliqdagi so‘zlar 
Yordamchi so‘zlar 
ot 
sifat 
son 
fe’l 
ravish 
undov 
modal 
taqlid 
yukla-
ma 
bog‘lov-
chi 
ko‘mak-
chi 
1-ilova 

---

MORFOLOGIYA SAMDAQI AKADEMIK LITSEYI 
6 
2-ilova 
Mustaqil
so’zlar 
Mu 
So’z turkumlari 

---

MORFOLOGIYA SAMDAQI AKADEMIK LITSEYI 
7 
3-ilova 
OT (kitobni)
SIFAT
(yaxshidan)
SON (ikkimiz)
OLMOSH 
(senga)
HARAKAT 
NOMI
(yozishda)
SIFATDOSH 
(o'qiganimda)
UNDOV 
(oh-vohingni)
TAQLID 
(taqir-tuqiri)
MODAL 
(borim)

---

MORFOLOGIYA SAMDAQI AKADEMIK LITSEYI 
8 
OT SO`Z TURKUMI 
Shaxs, predmet, hodisa va joy nomini bildiradigan so`z ot deyiladi. 
M a ’ n o v i y x u s u s i y a t i : odam, o`quvchi, ishchi so`zi shaxsni, maysa, 
kitob, ildiz, bulut so`zi predmetni, bahs, kengash, avariya, inversiya, gurung, istilo, raqobat, 
qo`zg`olon, surgun, bayram, urush, janjal, to`fon so`zi hodisani, qishloq, shahar, ovul, maktab 
so`zi joyni bildiradi.
Shaxs, narsa ma’nolarini shuningdek joy nomlarini bildirib, kim? nima? qayer?
so`roqlariga javob bo`ladigan so`zlar ot deyiladi.
Kim? so`rog`i shaxsni bildiruvchi so`zlarga, nima? so`rog`i narsa-buyumni 
bildiruvchi so`zlarga, qayer? so`rog`i joy nomini bildiruvchi so`zlarga beriladi.
Otlar tuzilishiga ko`ra sodda, qo`shma, juft va takroriy otlarga bo`linadi. (4-ilova) 
Sodda otlar faqat bir asosdan tarkib topgan otlardir: ishlarimiz, ko`chadagi,