Mo’ljallangan. Mazkur o’quv-usuliy qo’llanmada fanning o’qitish maqsad va vazifalari, talablar bayon etilgan. Shuningdek, unda ta’lim oluvchilarning mustaqil bilim egallashi va uni o’zlashtirishiga e’tibor qaratilgan

Fransua Rable
(1494 - 1553) Fransiya Uyg’onish davrining ulkan adibi 
va Yevropaning buyuk insonparvarlaridan biri. U Shinonda kichik sud 
amaldori oilasida dunyoga kelgan. Rable fransiskan cherkovining monaxi, 
keyin ruhoniy darajasini oldi. U tabiiy fanlar, tabobat bilan shug’ullangan va 
1528 yilda cherkov hukumatining ruxsati bilan Parijga jo`nab ketadi. Keyinroq 
esa Lionda katta kasalxonaning vrachi bo`lib ishlaydi hamda shu shaharning 

---

31 
o`zida yozganlarini chop ettiradi. Bir qancha vaqt Rable Italiyada yashab, 
botanika bilan shug’ullanadi. Ma`lumki, faqatgina cherkov va monastirlar 
o`zlarining mevazor bog’lari hamda seleksiya ishlari bilan mashhur 
bo`lishgan. Rable o`zigà tanish bo`lmagan meva, sabzavotlarning urug’larini va 
navlarini yig’ib, Fransiyaga jo`natar edi. 1533 yilda "Pantagryuel"ning 
birinchi qismi paydo bo`ldi. Aslini olib qaraganda, Rable "Buyuk va bahaybat 
ulkan odam (velikan) Gargantyua haqidagi bebaho va buyuk xronikalar" deb 
nomlangan xalq ertagi syujetini qayta ishlagan va undan foydalangan. Badiiy 
jihatdan zaif "Gargantyua" o`zidà keng folklorni hamda eski ritsarlik 
romanlarining qahramonlariga yo`naltirilgan o`tkir satirani o`z ichiga olgan. 
"Pantagryuel'" esa Rable tomonidan o`ylab topilgan bo`lib, shu xalq kitobining 
davomi, ya`ni, asl nusxaning sodda yasamasi edi. 1534 yili "Pantagryuelning 
otasi, buyuk Gargantyuaning dahshatli hayoti haqidagi povest'" deb 
nomlangan kitob bosmadan chiqadi. Lekin bu kitob "Pantagryuel"ni orqaga 
surib, romanning birinchi kitobi bo`lib oldi. Bu asarda Rable tomonidan 
ko`tarilgan savollarning eng asosiysi sifatida Gargantyuaning tarbiyasi 
haqidagi muammoni keltirish mumkin. Qirol Granguz'e avval o`z o`g’lining 
tarbiyasini sxolastlarga topshiradi. O`rta asrlarda cherkov dogmalarini hech 
qanday mantiqiy sharhlarsiz, sun`iy ravishda izohlashga asoslangan falsafa va 
shu yo`nalish murabbiysi. Ammo sxolastika shu davrga kelib quruq yod 
oldirish usuliga o`tib olgan edi. O`qituvchilar bolaga o`rgatilayotgan narsalarni 
tutilmasdan, aytilayotgan so`zning mantiqiga yetmay turib, barchasini yod 
olishga majbur qilishar edi. Buning natijasida bola hech narsani o`rgana 
olmasdi. Rable kitobxonlarga Gargantyuaning gumanistlar tomonidan o`qitib-
o`rgatilishi haqidagi boblarda o`zining ideallarini bayon qiladi. Rablening 
asosiy pedagogik qarashlari italyan gumanistlari va Erazm Rotterdamskiyning 
qarashlari bilan to`g’ri keladi. Ular insonning aqliy va jismoniy rivojlanishi 
o`zaro uyg’unlikda kechishi, ya`ni, aqliy tarbiya albatta, jismoniy tarbiya bilan 
birgalikda olib borilishi kerakligini ta`kidalydi. Binobarin, Rable ta`lim-tarbiya 
jarayoni har xil fanlar bilan almashinib turishi, dam olishga ham vaqt 
ajratilishi kerak, shundagina ta`lim oluvchi ishtiyoq va xursandchilik bilan 
o`rganadi, degan mantiqqa tayangan. Shunday qilib, romanning syujeti xalq 
ijodidan olingan bo`lib, oddiy tilda bayon qilingan, uning tomirlari folklorga 
borib taqaladi. Rablening tili ham asosan, xalqchil, faqatgina muallif uni 
badiiy va ilmiy elementlarni qo`shib boyitgan. Rablening donishmandligi va 
yumori unga haqiqatdan ham jahon madaniyati tarixida abadiy romanni 
qoldirdi. Uning Gargantyua hamda Pantagryuelning bolaligi va tarbiyasi 
haqidagi kitoblari ko`pgina dunyo tillariga tarjima qilinib, qayta-qayta nashr 

---

32 
etildi.