Fransua rable. Rable asarining bosh qahramoni

Mavzu : Fransiya Roble va fransuz falkyori
Reja :

1. 
   FRANSUA RABLE.
   
2. 
   Rable asarining bosh qahramoni.
   
3. 
   Rable asarining bosh qahramoni .
   

Frantsuz Uyg`onish davri adabiyotining eng ulkan namoyondalaridan biridir. Fransua Rablening ijodi Uyg`onish davrining boshqa vakillari ijodidan tubdan farq qiladi. U o`zidan oldingi uzoq davrlar frantsuz adabiyoti va madaniyatining aloqa iplarini Uyg`onish davri madaniyati va adabiyoti taraqqiyoti bilan mahkam bog`langan san'atkordir. Rablening qudratli va sexrli qalamiga mansub bo`lgan yangi nasrning frantsuz adabiyotida tug`ilishi butun Ovro`pa adabiyotida romanchilik janrini boshlab berdi. Uyg`onish davrining va undan keyingi asarlarining ham yozuvchilari F.Rable ijodidan katta bahramand bo`ldilar. Fransua Rable 1494-yil 4-fevralda Shinon yaqinida dunyoga kelgan. Uning asarlarida Shinon atrof-muhitining tabiati juda qiyomiga yetkazib tasvirlanishidan ham Rablening bolaligi Ven daryosining qirg`og`i bo`ylarida o`tganligiga kitobxon zarracha shubha qilmaydi. Umuman, Rable tug`ilgan Luara vodiysidan yana Ransa, Dyu Belle, Obine kabi frantsuz Uyg`onish davrining yirik vakillari ham yetishib chiqqanligini hisobga olsak, bu vodiy frantsuz Renessansining beshigi bo`lganligiga zarracha shubha qilmasa ham bo`ladi. 1510-yilda Rable monastirga xizmatga kiradi va turli tillarini o`rganishga kirishadi.Rablening La Bomett i Fontan le Kont bilan hamkorlikda tashkil etgan adabiy to`garagiga Tirako, Amori Bushar kabi huquqshunos va faylasuvlar ham kelib qo`shiladi. Ular bu to`garakda Fransiya Uyg`onish davri gumanizmi yo`nalishlariga asos solgan edilar. 1530-yildan boshlab Tibbiyot ilmini chuqur o`rgana boshlagan Rable ko`p odamlarning hayotini vrach sifatida qutqarib qoladi, kasalxonalarda ishlaydi, tibbiyot doktori degan darajani oladi.

Rable asarining bosh qahramoni Utopiya mamlakatining bahaybat pahlavoni Granguzening ug`li bahodir pahlavon Gargantyuadir. Gargantyuaning ilk o`qituvchisi Tubal Olofern quruq sxolastik diniy o`qitishning ramzi sifatida beriladi. Gargantyua birgina o`qituvchisi boshchiligida bir qo`llanmani rosa un uch yilu olti oy va ikki xaftada o`qib chiqishga muvaffaq bo`ladi va Olofern vafot etadi.Uning ikkinchi o`qituvchisi Jobelen Bride ham aljigan chol bo`lib chiqadi va o`g`lining aqlli bo`lishi o`rniga kundan-kunga tentaklashib boroyotganligidan norozi bo`lgan ota o`qituvchini haydab yuboradi. Bu bilan Rable o`rta asr ta'lim-tarbiya usulini, quruq yodlash uslubiyatlari ustidan kuladi.Nihoyat Garantyuaga muallim sifatida gumanist, taraqqiyparvar bilimli inson Ponokrat tarbiya bera boshlaydi. Uning tarbiyasi natijasida Gorgantyua har tomonlama bilimga ega bo`lgan, uddaburon va nihoyatda sog`lom bahodir bo`lib yetishadi. Bu bilan Rable Uyg`onish davrining yangi aqidalarini yoqlaydi, eskicha maktab va hayot bilan xayrlashish taraqqiyot zamini ekanligini ta'kidlaydi.Romanning keyingi qismida otasining yurti bo`lmish Utopiya yurtiga o`zboshimchalik bilan bostirib kelgan qushni mamlakat qiroli Pikroxol qo`shinlari ustidan Gargantyuaning g`alaba qozonishi tasvirlanadi. Romanning keyingi kitobida Gargantyuaning Pantagryuel degan bahodir o`g`lining tug`ilishi va u bilan bog`liq bo`lgan qahramonona sarguzashtlar hikoya qilinadi.Gargantyuaning 524 yoshida Pantagryuel o`g`li dunyoga kelgan. Romanda Gargantyua yoqtirib qolgan va doimo o`z yonida olib yuradigan Panurg obrazi ham yaxshi ishlangan. Panurg Gargantyua huzurida xizmat qilishga o`tishgacha boshidan ko`p sarguzashtlarni kechirgan. U oddiy shahar bolasi bo`lib «pul topishning oltmish uch yo`lini bilgan, ularning eng to`g`risi, eng oddiysi sezdirmasdan o`g`irlash edi». Romanning keyingi qismlarida ham Panurgning olimlar bilan tortishuvlari hikoya qilinadi. Shuningdek, kitobning oxirgi qismida Pantagryuel va Panurgning «Ovoz chiqaruvchi orol»ga borib qolishi va u yerda tekin tomoq, yeb semirib ketgan qushlar dunyosiga tushib qolishi hikoya qilinadi.Umuman, Rablening «Gargantyua va Pantagryuel» romani o`rta asr jaholatiga, eskicha turmush tarziga, eskicha ta'lim-tarbiyaga qarshi yozilgan, ularni keskin fosh etuvchi buyuk asardir.Yuqorida bayon etilganlardan F.Rablening mazkur asarida ertaksimon voqealar tasvirlanar ekan-da, degan xulosa chiqmasligi lozim, chunki unda yozuvchi o`zi yashab turgan frantsuz hayotining keng manzarasini ham chizadi. U o`zining mazkur asarida katta bir mehr va tushunish bilan frantsuz dehkonlari hayotini tasvirlaydi.Rable shahar hayotida kun kechirayotgan turli tabaqa vakillarining hayotini ham haqqoniy tasvirlaydi, kitobni o`qir ekanmiz ko`z oldimizdan hunarmand, savdogar, non yopuvchi, daydi va hatto o`g`rilar hayoti jonlanadi. Shuningdek, shahar ziyolisi, doktiri, masxarabozlari, turli toifadagi folchilarning kun kechirish tartibi qalamga olinadi.

Rable asarining bosh qahramoni Utopiya mamlakatining bahaybat pahlavoni Granguzening ug`li bahodir pahlavon Gargantyuadir. Gargantyuaning ilk o`qituvchisi Tubal Olofern quruq sxolastik diniy o`qitishning ramzi sifatida beriladi. Gargantyua birgina o`qituvchisi boshchiligida bir qo`llanmani rosa un uch yilu olti oy va ikki xaftada o`qib chiqishga muvaffaq bo`ladi va Olofern vafot etadi.Uning ikkinchi o`qituvchisi Jobelen Bride ham aljigan chol bo`lib chiqadi va o`g`lining aqlli bo`lishi o`rniga kundan-kunga tentaklashib boroyotganligidan norozi bo`lgan ota o`qituvchini haydab yuboradi. Bu bilan Rable o`rta asr ta'lim-tarbiya usulini, quruq yodlash uslubiyatlari ustidan kuladi. Nihoyat Garantyuaga muallim sifatida gumanist, taraqqiyparvar bilimli inson Ponokrat tarbiya bera boshlaydi. Uning tarbiyasi natijasida Gorgantyua har tomonlama bilimga ega bo`lgan, uddaburon va nihoyatda sog`lom bahodir bo`lib yetishadi. Bu bilan Rable Uyg`onish davrining yangi aqidalarini yoqlaydi, eskicha maktab va hayot bilan xayrlashish taraqqiyot zamini ekanligini ta'kidlaydi. Romanning keyingi qismida otasining yurti bo`lmish Utopiya yurtiga o`zboshimchalik bilan bostirib kelgan qushni mamlakat qiroli Pikroxol qo`shinlari ustidan Gargantyuaning g`alaba qozonishi tasvirlanadi. Romanning keyingi kitobida Gargantyuaning Pantagryuel degan bahodir o`g`lining tug`ilishi va u bilan bog`liq bo`lgan qahramonona sarguzashtlar hikoya qilinadi. Gargantyuaning 524 yoshida Pantagryuel o`g`li dunyoga kelgan. Romanda Gargantyua yoqtirib qolgan va doimo o`z yonida olib yuradigan Panurg obrazi ham yaxshi ishlangan. Panurg Gargantyua huzurida xizmat qilishga o`tishgacha boshidan ko`p sarguzashtlarni kechirgan. U oddiy shahar bolasi bo`lib «pul topishning oltmish uch yo`lini bilgan, ularning eng to`g`risi, eng oddiysi sezdirmasdan o`g`irlash edi». Romanning keyingi qismlarida ham Panurgning olimlar bilan tortishuvlari hikoya qilinadi. Shuningdek, kitobning oxirgi qismida Pantagryuel va Panurgning «Ovoz chiqaruvchi orol»ga borib qolishi va u yerda tekin tomoq, yeb semirib ketgan qushlar dunyosiga tushib qolishi hikoya qilinadi. Umuman, Rablening «Gargantyua va Pantagryuel» romani o`rta asr jaholatiga, eskicha turmush tarziga, eskicha ta'lim-tarbiyaga qarshi yozilgan, ularni keskin fosh etuvchi buyuk asardir.

Italiya Uyg`onish davrining ikkinchi davriga kelib, ya'ni XV asrning oxirlari yagona ispan davlati tashkil topdi. Granada yarim orolidagi mavrlarning oxirgi tayanchi ham barbod bo`ldi. Bu davrda Amrikoning zabt etilishi Ispaniyani oltin bilan to`ldirib yubordi, ishlab chiqarish tez sur'atlar bilan rivojlana boshlandi. Portugaliyalarning Afrika orqali Hindistonga yul ochishi ham savdo-sotiqni yanada tez rivojlantirdi. Shu narsani kayd etish kerakki, Ispaniyaga Uyg`onish davriga, uning gumanistik g`oyalariga hukumat tomonidan keskin qarshiliklar ko`rsatildi. Lekin shunga qaramasdan Italiya Uyg`onish davrlarida lirik va liro epik she'rlar yozilib; ularda vatanparvarlik g`oyalari, erksevarlik g`oyalari yangradi, adabiyot xalqchilik kasb eta boshladi. Ijodi XV asrga to`g`ri kelgan Ine Lopets Santilyana Ispaniya ilk Uyg`onish davri adabiyotining yirik vakillaridan biri bo`lib, u xalq og`zaki ijodiga suyangan holda qator sonetlar, poemalar, maqollar ijod qildi. Uning vazmi insonparvarlik g`oyalari bilan sug`orilgan. U o`z asarlarida Kastiliya qiroli Xuana 2ga qarshi turadi. Uning «Portugallik Pedroga maktub», «ponus haqida kichik komediya», «Sevishganlar jahannami» kabi asarlarida va qator sonet hamda qushiqlarida gumanizm ulug`landi, folklor an'analari davom ettirildi.Santilyana Ispaniya nazmida birinchi bo`lib qishloq qizining go`zalliligini eng yuqori quyib kuylagan shoirdir. Xorxe Manreke (1440-1478) va Gorsilaso dn la Vegasya kabi Uyg`onish davrining shoirlari ham Santilyani an'analarini davom ettirdi. Ularning asarlarida ham Ispaniya ilk Uyg`onish davriga xos bo`lgan xalq ijodiga qiziqish kuchli edi. Xorxe Manrekining otasining o`limiga bag`ishlangan «Stanslari» shoirga katta shuxrat keltirdi. Ispaniya Uyg`onish davrining ilk davrlaridan boshlab roman janri taraqqiy eta boshladi. Ular o`rta asr ritsar romanlarining boshqacharoq bir qurinishi bo`lib, bu romanlarda ko`proq juxrofiy kashfiyotlar bilan bog`liq bo`lgan, sarguzasht qidiruvchi insonlarning boshidan kechirgan sarguzashtlari hikoya qilindi, ayniqsa, Amadiy Uelskiy haqidagi romanlarkeng shuhrat qozondi.