Moliyaviy va boshqaruv hisobi

Asosiy schyotlar-Asosiy schyotlar mablag’lar turlari (aktiv) mavjudligi va harakati ustidan va ularning manbalarining (passiv) nazorat qilish uchun ishlatiladi. Barcha asosiy schyotlarga ularda korxona mulkining hisobga olinishi xosdir. Asosiy schyotlarning xususiyati shundan iboratki, agar ularda qoldiq mavjud bqlsa, ularning hammasi balans tarkibiga kiritiladi.

Tartibga soluvchi schyotlar-Tartibga soluvchi schyotlar mablag’lar turlarining baholanishi yoki mablag’lar manbalarining summalarini tuzatish (korrektivlash) uchun mqljallangan. Bu erda tuzatish joriy buxgalteriya hisobi tizimidagi asosiy schyotlardan tashqari u bilan bog’langan alohida schyot kiritish va uning summasini mazkur ob’ektning katta-kichikligini topish maqsadida asosiy schyotning summasidan yoki undan ayirish yqli bilan amalga oshiriladi.

Taqsimlovchi schyotlar-Taqsimlovchi schyotlar korxonaning ba’zi harajatlari ustidan nazorat qilish va ularning tqg’ri taqsimlanishini ta’minlash (shu jumladan ayrim faoliyat tannarxini ham aniqlash) uchun tayinlangan. Yig’ib-taqsimlovchi schyotlar u yoki bu xqjalik jarayonlari bqyicha xarajatlarni, ularni keyinchalik taqsimlash maqsadida, yig’ish uchun qqllaniladi. Ular aktiv schyotlardir, chunki ularda mablag’lar (xarajatlar) harakati hisobga olinadi. Bu schyotlarda yig’iladigan summalar mazkur ob’ekt bqyicha barcha xarajatlar hisobga olinadigan schyotlarga qtkaziladi (hisobdan chiqariladi).

Kalkulyatsiya schyotlari-Kalkulyatsiya schyotlari xqjalik mablag’lari - kelib tushgan materiallar, bajarilgan ishlar va xizmatlar tannarxini aniqlash uchun xizmat qiladi. Tannarxni hisoblab chiqishga yordam beradigan hisob-kitob kalkulyatsiya deb nomlanadi. Shundan kelib chiqib, kalkulyatsiyani tuzish uchun kerakli ma’lumotlarga ega bqlgan schyotlar kalkulyatsiya schyotlari deb ataladi.

Taqqoslanuvchi schyotlar- Solishtiruvchi schyotlar xqjalik jarayonida olingan moliyaviy natijalarni aniqlash uchun mqljallangan. Bu natijalar ushbu jarayonni tavsiflovchi ikki har xil aylanma (oborot)larni solishtirish yqli bilan topiladi. Shundan kelib chiqqan holda, xqjalik jarayonlarining moliyaviy natijalarini aniqlash uchun qqllaniladigan schyotlar solishtiruvchi schyotlar deb nomlanadi. Bu schyotlardagi aylanmalarni solishtirish, ularning birini - debetda, boshqasini esa - kreditda aks ettirish yqli bilan amalga oshiriladi. Debet bilan kredit qrtasidagi farq qidirilayotgan natijani anglatadi, bunda, aks ettirilayotgan muomalalarning xususiyatiga qarab, farq debetli yoki kreditida bqlishi mumkin.