Moliyaviy va boshqaruv hisobi

Aktivlar jami 158916
Passiv

Qisqa muddatli kreditorlik qarz
Tqlanadigan schyotlar		25683
Berilgan veksellar		15000
Ish xaqi bqyicha qarz		2000
Qisqa muddatli qarzlar bqyicha jami		42683
Uzoq muddatli kreditorlik qarzlar
Berilgan garov xatlar	17800
Passivlar jami	60483

Kapital
Fred Shaferning kapitali 98433
Passivlar va kapital jami 158916
Birinchi navbatda shuni ta’kidlash lozimki, ularda qzlarining mazmunlari bilan farq qiladigan qator moddalar mavjud. Masalan, vatanimiz balansi aktiv moddalari guruhlanishining tuzilishi resurslarning nolikvidligiga asoslangan, shuning uchun avval nomoddiy aktivlar va ularning amortizatsiyasi, asosiy vositalar va ularning eskirishi, sqngra ishlab chiqarish zahiralari va chiqimlar va faqat ulardan keyin pul mablag’lari keltirilgan. Chet el mamlakatlarining balansida esa dastlab pul mablag’lari, keyin ishchi kapital va sqngida asosiy vositalar va nomoddiy aktivlar aks ettiriladi. Mablag’lar manbaining muhim moddasi hisoblangan «Ustav kapitali» shu korxonalar mablag’larining asosiy qismi firmaning xususiy kapitali va mulk egalari tomonidan korxonaga qqyilgan mablag’larning hajmini tavsiflovchi foyda hisobidan tashkil topar ekanligini kqrsatadi. Keltirilgan balansda bundaylar korxonaning aktsiyadorlik kapitali, aktsiyalarni sotishdan olingan emissiya daromadida keltirilgan moddalar hamda bizning balansda bitta modda bilan aks ettiriladigan taqsimlanmagan foydadan iborat. Undan tashqari, bizning balansda «Byudjetdan moliyalash» moddasi kqzda tutilgan. Chet el korxonalaridagi korxonalar balansida davlat byudjetidan ajratilgan mablag’larni aks ettiruvchi moddalar juda kam uchraydi, chunki u erda davlat faqat uning buyurtmalarini bajaradigan xususiy korxonalargagina mablag’ ajratadi. Chet el korxonalarining balansida shuningdek bizning balanslarimizda kqzda tutilmagan moddalar mavjud. Ularga, masalan, debitorlar va kreditorlar bilan hisob- kitob muomalalarining alohida shaklini anglatuvchi «Olinadigan schyotlar va veksellar» va «Tqlanadigan schyotlar va veksellar» moddalari kiradi.
Bizning korxonalar balanslari chet el korxonalari balanslaridan shuningdek bir turdagi moddalarning har xil salmoqqa ega ekanliklari bilan ham farq qiladilar. Masalan, korxona kassasida belgilangan limitdan ortiq summani, ish xaqi berish kunlaridan tashqari, uzoq muddatda saqlab turish ma’n etilgan, kqp summalardagi debitorlik va kreditorlik qarzlari odatda kam uchraydi. Chet el korxonalari balansida bu moddalarning salmog’i boshqachadir. Bu korxonalar balansida «Naqd pullar» moddasining salmog’i ancha kattadir. Bu esa aktsiyadorlar va kreditorlarning korxonaning moliyaviy mustahkamligiga bqlgan ishonchini saqlab turish imkonini beradi. Lekin bu korxonalar balansidagi debitorlik va kreditorlik qarzlar moddasi bqyicha qoldiqlar bizning balansimizdagiga qaraganda juda yuqoridir, chunki u erda tijoratli kreditlash, ya’ni xqjalik tashkilotlari tomonidan tovarlarni sotish va xarid qilishda ular uchun tqlovlar muddatlarini chqzish yqlida foydalanish keng tarqalgan.
Qzlarining hajmlariga kqra boshqa korxonalarga turli tuman qqyilmalarni aks ettiradigan moddalar (aktivning 6 moddasi) kqpdir. «Qimmatli qog’ozlar» moddasi (aktiv moddasi) bilan birgalikda ular ushbu korxonadagi bqsh kapitalning yqnalishini kqrsatadi. Qzlarining kapitallarini boshqa korxonalarga, shu jumladan chet eldagi korxonalarga, qqyish bilan zamonaviy yirik korxonalar qzlarining mablag’larini qqyish ob’ektlarini kengaytirishga va mahsulotni sotishning yangi bozorlarini tortib olishga erishadilar.
Bizning va chet el korxonalarining balanslari shuningdek mablag’lar va ularning manbalari turlarining har xil batafsilligi bilan ham farq qiladi. Masalan, chet el korxonalari balansida ish haqi bqyicha majburiyatlar, uncha katta bqlmagan summalarni birlashtirish maqsadida soliqlar bqyicha tqlovlar va boshqa muddatli majburiyatlar bilan (passivning 3 moddasi) birgalikda kqrsatiladi.