Moliyaviy risklar nazariyasi

(raqamlar shartli) 
№ 
hodisa 
Olinadigan 
foyda ( x), 
ming so`m 
Kuzatuv 
holatlari soni 
(n) 
         
        
 
 
        
 
    
A loyiha: 
1 
30 
45 
- 
- 
 
2 
20 
24 
 
 
 
3 
25 
48 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
B loyiha: 
1 
25 
30 
 
 
 
2 
30 
40 
 
 
 
3 
35 
45 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

90 
 
 
5.  Bankning  kredit  portfeli  25  mlrd.so`m  tashkil  etdi,  to`lanmagan  kreditlar  miqdori  1,5 
mlrd.so`m. Berilgan kreditlar miqdori 17,8 mlrd.so`m. Kredit riski darajasini aniqlang. 
7-toshiriq. 
 
8-toshiriq. 
1-variant 
F.I.SH:______________________________ 
1.  Kredit riskiga to`g`ri ta`rif berilgan javobni aniqlang. 
A)  qarz  oluvchi  tomonidan  kredit  shartnomasi  shartlarining  bajarilmasligi  ya`ni  kredit 
summasi yoki foizini qisman shartnomada ko`rsatilgan muddatlarda to`lanmasligi; 
B)  qarz  beruvchi  tomonidan  kredit  shartnomasi  shartlarining  bajarilmasligi  ya`ni  kredit 
summasi yoki foizini qisman shartnomada ko`rsatilgan muddatlarda to`lanmasligi; 
C)  qarz  oluvchi  tomonidan  kredit  shartnomasi  shartlarining  bajarilmasligi  ya`ni  kredit 
summasi yoki foizini qisman yoki to`liq shartnomada ko`rsatilgan muddatlarda to`lanmasligi. 
D)  qarz  oluvchi  va  beruvchi  tomonidan  kredit  shartnomasi  shartlarining  bajarilmasligi 
ya`ni  kredit  summasi  yoki  foizini  qisman  yoki  to`liq  shartnomada  ko`rsatilgan  muddatlarda 
to`lanmasligi. 
2.  Kreditni o`z vaqtida qaytarmaslik bilan bog`liq risk – bu…….. 
A)  qarz oluvchining kredit shartnomasining shartlarini bajarmasligi bilan bog`liq; 
B)  kredit  summasini  muddatida  qaytara  olmaslik  natijasida  bank  likvid  mablag`larining 
kamayishiga olib kelishi bilan bog`liq risk; 
C)  kredit uchun  qo`yilgan  garovni sotishdan tushgan  mablag` ajratilgan kreditni  qoplash 
uchun yetarli emasligi; 
Loyiha risklarini boshqarishda qanday masalalarga e`tibor 
qaratilishi kerak: 
loyiha risklarining tasnifi; 
loyiha risklarini aniqlash va baholash usullari; 
loyiha risklarini boshqarishning axborot ta`minoti; 
???? 
???? 

91 
 
D)  kredit  foizini  muddatida  qaytara  olmaslik  natijasida  bank  likvid  mablag`larining 
kamayishiga olib kelishi bilan bog`liq risk. 
3.   Quydagi ma`lumotlar berilgan: 
  asosiy vositalar qoldiq qiymati:  365,0 ming so`m; 
  tovar moddiy zaxiralari va xarajatlari: 10600,0 ming so`m; 
  debitorlik qarzlari: 430,0 ming so`m; 
  pul mablag`lari:2,0 ming so`m; 
  uzoq muddatli majburiyatlar: 345,0 ming so`m; 
  joriy majburiyatlar: 10700,0 ming so`m. 
Qoplash koeffitsientini aniqlang. 
A) 1,042; 
B) 1,031; 
C) 1,057; 
D) 1,021. 
 
Savol: Bank uchun kredit riskini vujudga kelishi qay darajada muhim? 
2-variant 
F.I.SH:______________________________ 
1.  Kredit riski darajasiga qanday omillar ta`sir etadi? 
A) turli  хil  mаkrо  vа  mikrоiqtisоdiy  оmillаr,  iqtisоdiy  qоnunchilik  vа  mе’yordаgi 
o’zgаrishlаr;qаrz  оluvchi  fаоliyatidаn  bo’lаdigаn  iqtisоdiy  vа  siyosiy  muhitdаgi  o’zgаrishlаr, 
sаlbiy хоllаr tufаyli оlingаn krеditni to’lаshgа mоs pul оqimini tаshkil qilа оlmаslik;krеditning 
tа’minlаngаnligi  uchun  оlingаn  gаrоvning  qiymаti  vа  sifаti  bo’yichа  to’liq  ishоnchning 
yo’qligi;yuqоri bilimgа egа bo’lgаn bаnk хоdimlаri vа mijоzlаrning  yеtishmаsligi; qаrz оluvchi 
sub’еktning  mаhаlliy  yoki  dаvlаt  miqyosidа  оbro’sini  tushib  kеtishi,  uning  ishchаnlik 
fаоliyatidаn yuzаgа kеlgаn o’zgаrishlаr. 
B) qаrz оluvchi fаоliyatidаn bo’lаdigаn iqtisоdiy vа siyosiy muhitdаgi o’zgаrishlаr, sаlbiy 
хоllаr  tufаyli  оlingаn  krеditni  to’lаshgа  mоs  pul  оqimini  tаshkil  qilа  оlmаslik;krеditning 
tа’minlаngаnligi  uchun  оlingаn  gаrоvning  qiymаti  vа  sifаti  bo’yichа  to’liq  ishоnchning 
yo’qligi;yuqоri bilimgа egа bo’lgаn bаnk хоdimlаri vа mijоzlаrning  yеtishmаsligi; qаrz оluvchi 
sub’еktning  mаhаlliy  yoki  dаvlаt  miqyosidа  оbro’sini  tushib  kеtishi,  uning  ishchаnlik 
fаоliyatidаn yuzаgа kеlgаn o’zgаrishlаr. 
C) qаrz оluvchi fаоliyatidаn bo’lаdigаn iqtisоdiy vа siyosiy muhitdаgi o’zgаrishlаr, sаlbiy 
хоllаr  tufаyli  оlingаn  krеditni  to’lаshgа  mоs  pul  оqimini  tаshkil  qilа  оlmаslik;krеditning 
1 
2 
3 
 
 
 

92 
 
tа’minlаngаnligi  uchun  оlingаn  gаrоvning  qiymаti  vа  sifаti  bo’yichа  to’liq  ishоnchning 
yo’qligi;turli  хil  mаkrо  vа  mikrоiqtisоdiy  оmillаr,  iqtisоdiy  qоnunchilik  vа  mе’yordаgi 
o’zgаrishlаr; qаrz оluvchi  sub’еktning mаhаlliy  yoki  dаvlаt miqyosidа оbro’sini tushib kеtishi, 
uning ishchаnlik fаоliyatidаn yuzаgа kеlgаn o’zgаrishlаr. 
D) turli  хil  mаkrо  vа  mikrоiqtisоdiy  оmillаr,  iqtisоdiy  qоnunchilik  vа  mе’yordаgi 
o’zgаrishlаr;qаrz  оluvchi  fаоliyatidаn  bo’lаdigаn  iqtisоdiy  vа  siyosiy  muhitdаgi  o’zgаrishlаr, 
sаlbiy хоllаr tufаyli оlingаn krеditni to’lаshgа mоs pul оqimini tаshkil  qilа оlmаslik;krеditning 
tа’minlаngаnligi  uchun  оlingаn  gаrоvning  qiymаti  vа  sifаti  bo’yichа  to’liq  ishоnchning 
yo’qligi;qаrz оluvchi sub’еktning mаhаlliy yoki dаvlаt miqyosidа оbro’sini tushib kеtishi, uning 
ishchаnlik fаоliyatidаn yuzаgа kеlgаn o’zgаrishlаr. 
2.  Bitta qarzdor uchun riskning maksimal darajasini to`g`ri berilgan javobni aniqlang. 
A)  15%; 
B)  20%; 
C)  25%; 
D)  30%. 
3.  Bankning kredit portfeli 25 mlrd.so`m tashkil etdi, to`lanmagan kreditlar miqdori 1,5 
mlrd.so`m. Berilgan kreditlar miqdori 17,8 mlrd.so`m. Kredit riski darajasini aniqlang. 
A)  8,4%; 
B)  6,3%; 
C)  14,2%; 
D)  4,6%. 
1 
2 
3 
 
 
 
Savol: Hozirgi kunda kredit riskini vujudga kelishiga nimalar sabab bo`lmoqda. 
3-Variant 
F.I.O: ___________________________ 
 
1.  Riskning funksiyalari berilgan javobni aniqlang. 
A)  Rag`batlantiruvchi va himoyalovchi 
B)  Rag`batlantiruvchi va alternativlik; 
C)  Himoyalovchi va qarama-qarshilik; 
D)  Qarama-qarshilik va rag`batlantiruvchi. 
2.  Barchamizga 
ma`lumki 
jahon 
moliyaviy-iqtisodiy 
inqirozi 
sharoitida 
mamlakatimizdagi ko`plab eksportga ixtisoslashgan korxonalar va xorijiy davlatlardagi aksariyat 

93 
 
firma  va  kompaniyalar  faoliyatida  iqtisodiy  riskning  yuzaga  kelishi  kuzatildi.  Bu  yuzaga 
kelishiga ko`ra qaysi risk turiga mansub. 
A)  Moliyaviy risk; 
B)  Tashqi risk; 
C)  Ichki risk; 
D)  Valyuta riski. 
3.  Y.Stoyanova tomonidan risk atamasiga berilgan ta`rifni aniqlang. 
A)  “Risk  doimo  noaniqlik  bilan  birga  kelib,  oxirgi,  o`z  navbatida  oldindan  ko`ra  bilish 
qiyin yoki mumkin bo`lmagan voqealar bilan bog`liq bo`ladi”; 
B)  “Risk  -  bu  zarar  ko`rish  yoki  manfaatni  qo`ldan  chiqarish  bilan  bog`liq  ehtimollar 
o`lchamidir”; 
C)  “Risk - bu rejalashtirilgan variantga nisbatan daromad ola bilmaslik yoki zarar ko`rish 
ehtimolidir”; 
D)  “Risk - bu muvaffaqiyatga intilish, baxtli hodisaga umid”. 
 
Javoblar: 
 
1 
2 
3 
 
 
 
 
Savol: Riskning klassik va neoklassik nazariyasini tushuntiring. 
 
4-Variant 
F.I.O: ___________________________ 
1.  Riskning xususiyatlar to`g`ri berilgan qatorni aniqlang. 
A)  Himoyalash, noaniqlik, alternativlik; 
B)  Noaniqlik, rag`batlantiruvchilik, qarama-qarshilik; 
C)  Noaniqlik, baholash, alternativlik; 
D)  Qarama-qarshilik, alternativlik, noaniqlik. 
2.  Kredit riski, foiz riski, bozor riski qanday risk turiga mansub? 
A)  Moliyaviy risk; 
B)  Tadbirkorlik riski; 
C)  Sof risk; 
D)  Loyiha riski. 
3.  Likvidlilik riskiga to`gri ta`rif berilgan qatorni aniqlang. 
A)  moliyaviy  risklarning  sifatida  tashkilotlarning  iqtisodiy  faoliyati  ko`lamida  yuzaga 
keluvchi risk; 

94 
 
B)  qimmatli  qog`ozlar  sifatini  baholashdagi  o`zgarishi  tufayli  ularni  sotish  chog`ida 
paydo bo`luvchi yo`qotishlar bilan bog`liq risk; 
C)  korxonalarda  ma`lum  bir  faoliyat  turlari  bo`yicha  to`lovlarni  oshib  yoki  kamayib 
ketishligi  ehtimolligi  natijasida  foyda  hajmini  belgilangan  darajada  ololmasligiga  ta`sir  etuvchi 
risk; 
D)  mahsulotlar  realizatsiyasi  va  xom  ashyolarni  sotib  olish  jarayonlarida  yuzaga  kelishi 
mumkin bo`lgan risk. 
Javoblar: 
 
1 
2 
3 
 
 
 
 
Savol: Risklarni tanisniflashdan maqsad nima va risklarni tasniflang. 
 
5-Variant 
F.I.O: ___________________________ 
1.  Mahsulotning zararsizlik miqdori nimani anglatadi? 
A) firma daromadlarining nolga teng bo’lishini anglatadi; 
B) firma foydasini nolga teng bo’lishini anglatadi; 
C) korxona umumiy xarajatlarini kamayish miqdorini; 
D) korxona xarajatlarini moliyalashtirish uchun sotilgan mahsulot miqdori. 
2.  “Olmos”  korxonasi  erkaklar  va  ayollar  uchun  oyoq  kiyimlari  ishlab  chiqaradi.  Tayyor 
tovarning o’rtacha sotilish narxi har bir juftiga 85 so`m. Bir juft oyoq kiyimning o’zgaruvchan 
xarajati  58  so`m.  “Olmos”  korxonasining  doimiy  xarajatlari  yiliga  170,0  ming  so`mni  tashkil 
etadi. Kompaniyaning zararsizlik miqdorini aniqlang? 
3.  Quyidagi  ma`lumotlar  orqali  A  va  B  investitsiya  loyihalarini  risklarni  baholashning 
subektiv usuli orqali baholang. 
№ 
hodisa 
Olinadigan foyda ( x), ming so`m 
Kuzatuv holatlari soni 
(n) 
A loyiha: 
1 
35 
40 
2 
25 
25 
3 
30 
35 
B loyiha: 
1 
40 
35 
2 
30 
30 
3 
20 
25 
 
 
 
 
 
 
 

95 
 
6-Variant 
F.I.O: ___________________________ 
 
1. 
……. - mahsulot birligi narxining sotilgan mahsulot miqdoriga ko’paytirish orqali 
topiladi. 
A)  Sof foyda; 
B)  FSTD; 
C)  Jami daromad; 
D)  Soltilgan mahsulotlarning jami o`zgaruvchan xarajatlari. 
2. “Olmos”  korxonasi  kelasi  yili  200,0  ming  birlik  mahsulot  ishlab  chiqaradi  va  sotadi. 
Belgilangan xarajatlar 300,0 ming so`m  va o’zgaruvchan xarajatlar savdoning 60% tashkil etadi. 
Firma  foiz  va  soliqlar  to’lovidan  avval  mavjud  bo’lgan  daromadni  250,0  ming  so`mga 
ko’tarmoqchi. Bunga erishish uchun har bir birlik mahsulot qanday narxda sotilishi kerak? 
3.  Quyidagi  ma`lumotlar  orqali  A  va  B  investitsiya  loyihalarini  risklarni  baholashning 
subektiv usuli orqali baholang. 
№ 
hodisa 
Olinadigan foyda ( x), ming so`m 
Kuzatuv holatlari soni (n) 
A loyiha: 
1 
25 
28 
2 
20 
38 
3 
30 
48 
B loyiha: 
1 
35 
26 
2 
30 
32 
3 
25 
38 
 
7-Variant 
F.I.O: ___________________________ 
 
1.  Ishlab chiqarilgan va sotilgan mahsulot birligini oshishi bilan shunga monand oshadigan 
xarajatlar qanday nomlanadi? 
A) O`zgaruvchan xarajatlar; 
B) O`zgarmas xarajatlar; 
C) Umumiy xarajatlar; 
D) Yarim o`zgaruvchan xarajatlar. 
2.  Kompaniyaning  umumiy  xarajatlari  1000,0  ming  so`mni  tashkil  qiladi.  Sotilgan 
mahsulot  miqdori  200,0  ming  birlik.  Bir  birlik  mahsulotni  sotish  bahosi  8  so`m.  Jami 

96 
 
o`zgaruvchan  xarajat  miqdori  daromadning  60  %  ni  tashkil  etadi.  Zararsizlik  miqdori  va 
darajasini aniqlang. 
3.  Quyidagi  ma`lumotlar  orqali  A  va  B  investitsiya  loyihalarini  risklarni  baholashning 
subektiv usuli orqali baholang. 
№ 
hodisa 
Olinadigan foyda ( x), ming so`m 
Kuzatuv holatlari soni (n) 
A loyiha: 
1 
20 
38 
2 
40 
32 
3 
30 
24 
B loyiha: 
1 
25 
27 
2 
30 
25 
3 
35 
30 
 
8-Variant 
F.I.O: ___________________________ 
 
1.  Zararsizlik miqdori qanday topiladi? 
A) Jami o`zgaruvchan xarajat miqdorini sotilgan mahsulot birligi narxiga bo`linadi; 
B) Daromadlarning  zararsizlik  darajasini  miqdorini  sotilgan  mahsulot  birligi  narxiga 
bo`linadi; 
C) Sotilgan mahsulot miqdorini sotilgan mahsulot birligi narxiga ko`paytirladi; 
D) Mahsulot  birligiga  qilingan  o`zgaruvchan  xarajatni  sotilgan  mahsulot  miqdoriga 
ko`paytiriladi. 
2.  “Olmos”  korxonasi  uchun  quyidagi  ma`lumotlar  berilgan.  Hisobot  oxirgi 
yiloperatsiyalarini o’z ichiga oladi. 
 
Sotuv hajmi 
$ 50,439,375 
O`zgaruvchan xarajatlari 
(25,137,000) 
O`zgarmas xarajatlargacha daromadlar 
$ 25,302,375 
O`zgarmas xarajatlar 
(10,143,000) 
FSTD 
$ 15,159,375 
Foiz xarajatlari 
(1,488,375) 
Soliqqacha daromad 
$ 13,671,000 
Soliq to`lovi 50% 
(6,835,500) 
Sof foyda 
$ 6,835,500 
 
Quydagi savollarga javob bering. 
  Firmaning miqdori va darajasini aniqlang.  

97 
 
  Agarda  savdo  30%ga  ko’tarilsa,  foiz  va  soliqlar  to’lovidan  avval  mavjud  bo’lgan 
daromad (va sof foyda) necha foizga o’sadi? 
 
9-variant 
F.I.SH: ________________________________ 
1.  Korxonaning  investitsion  faoliyatlarni  amalga  oshirish  natijasida  kutilgan 
daromadlarni ololmaslik extimolligi - ……………? 
A)  Foiz riski; 
B)  Inflatsiya riski; 
C)  Moliyaviy risk; 
D)  Investitsion risk. 
2.  Bankning kredit portfeli 47 mlrd.so`m  tashkil etdi, to`lanmagan kreditlar miqdori 2,5 
mlrd.so`m. Berilgan kreditlar miqdori 38 mlrd.so`m. Kredit riski darajasini aniqlang. 
A)   8,4%; 
B)  6,6%; 
C)  6,9 %; 
D)  8,9%. 
3.  Riskning klassik nazariyasi asoschilari to`g`ri ko`rsatilgan qatorni ko`rsating. 
A)  F.Nayt, A.Smitt; 
B)  Dj.Mill, I.U.Senior; 
C)  A.Marshall, A.Pigu; 
D)  Dj.Mill, A.Pigu. 
Javoblar: 
1 
2 
3 
 
 
 
Savollar: 
1.  Kredit riski va uning mazmuni. 
2.  Riskning xususiyatlari. 
3.  Risklarni tanisniflashdan maqsad nima va risklarni tasniflang. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

98 
 
II.MUSTAQIL TA`LIM UCHUN TOPSHIRIQLAR 
 
“Moliyaviy risklar nazariyasi” fani bo’yicha tavsiya etiladigan mustaqil ta’lim 
mavzulari 
№ 
Mavzular 
1 
“Moliyaviy riskalar nazariyasi” fanini o`rganishning ahamiyati 
2 
Bank foizlari va ular bilan bog'liq risklar 
3 
Bank risklarini iqtisodiy mohiyati va ularning tasniflanishi 
4 
Bozor riski: mohiyati, tasnifi va uni boshqarish 
5 
Bozor riskini baholashda “Zararsizlik nuqtasini aniqlash” usulini ahamiyati 
6 
Bozor riskini boshqarishni takomillashtirish 
7 
Bozor risklarini hisoblash usullari va yo`llari 
8 
Bozor risklarini tahlil qilish va baholash 
9 
Diversifikatsiya orqali riskni kamaytirish yo`nalishlari 
10 
Foiz risklariningiqtisodiy mohiyati va uni yuzaga kelish sabablari 
11 
Hedjirlash – moliyaviy risklarni pasaytirish usuli sifatida 
12 
Inflyatsion riskning iqtisodiy mohiyati va uni yuzaga kelish sabablari 
13 
Investitsion loyihalarni moliyalashtirish jarayonida yuzaga kelishi mumkin bo‘lgan 
risklarni baholash 
14 
Investitsion loyihalarni moliyalashtirishda risklarni boshqarishning muhim jihatlari 
15 
Investitsion risklar, ularning iqtisodiy mohiyati va kelib chiqish sabablari 
16 
Investitsiya riskini kamaytirish yo`llari 
17 
Iqtisodiy faoliyatda tadbirkorlik riskini sug'urtalash 
18 
Iqtisodiy risklar, ularning turlari va ularda kredit riskining tutgan o`rni 
19 
Ishlab chiqarish faoliyatida yuzaga keladigan risklarni kamaytirish yo`nalishlari 
20 
Korxonalar moliyaviy faoliyat yo`nalishi bo`yicha yuzaga keladigan risklar 
21 
Kredit riski va uni minimalashtirish yo`llari 
22 
Kreditlash jarayoni bilan bog`liq risklar va ularni boshqarish 
23 
Kreditlash jarayonida yuzaga keladigan risklarni samarali baholash. 
24 
Likvidlilik riskining iqtisodiy mohiyati va uning nazariy asoslari. 
25 
Moliyaviy risklar va ularning tasniflanishi 
26 
Moliyaviy risklarni pasaytirish usullari 
27 
Muddatli bitimlar – valyuta riskidan  himoya vositasi sifatida 

99 
 
28 
Moliyaviy risklarni tasniflanishi 
29 
Risk menejmentining mohiyati va tarkibi 
30 
Risklarni boshqarish tizimi va uning funksiyalari 
31 
Risklarniboshqarishning asosiy usullari: sug`urtalash, hedjirlash 
32 
Risklarni kamaytirishni matematik usullari va ularni risklarni baholashdagi ahamiyati 
33 
Risklarni yuzaga keltiruvchi omillar 
34 
Risklarning iqtisodiy mohiyati va ularni tasniflanishi 
35 
Tadbirkorlik va moliyaviy risklarni o`zaro farqlanishi 
36 
Tijorat banklarida likvidlilik riskini pasaytirish va uning barqarorligini ta’minlash 
37 
Tijorat banklarida valyuta operatsiyalarini amalga oshirish jarayonida vujudga 
keladigan risklar 
38 
Valyuta riskining yuzaga kelish sabablari. 
39 
Valyuta risklari tushunchasi va uning turlari 
40 
Valyuta risklarini kamaytirish usullari 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
III. GLOSSARIY 

100 
 
Tayanch so`z iboralar 
Mazmun-mohiyati va ta`rifi 
O`zbek 
tilida 
Ingliz tilida 
Rus tilida 
Moliyaviy 
risklar 
Financial 
risks 
Финансовый 
риск 
-  pulning  xarid  quvvati  o‘zgarishi  natijasida 
pul  mablarlarini  yo‘qotish  ehtimoli  bilan 
bog‘liq. 
-  moliyaviy 
resurslar 
(ya’ni, 
pul 
mablag‘lari)ni  yo‘qotish  ehtimolligi  bilan 
bog‘liqdir.  
-  tashkilot  moliyaviy  faoliyatining  oldindan 
aniq  bo‘lmagan  shart-sharoitlari  holatida 
ko‘zda  kutilmagan  moliyaviy  yo‘qotishlar 
(daromad  va  foydaning  kamayishi,  kapital 
bo‘yicha  yo‘qotishlar  va  boshqalar)ning 
ehtimolligi tushuniladi. 
Fiskal-
monetar 
risklar 
Fiscal and 
monetary 
risks 
Фискальные 
и денежные 
риски 

  davlatningdaromadlarvaxarajatlarsohasidag
iantitsiklikchora-
tadbirlaryordamidatarmoqvafirmalarningishbila
nfaolliksohasinianiqlashnitalabqiladi. 

  davlato‘tkazayotganmoliyaviyvabyudjetsiy
osatiyordamida, 
narhlardarajasinibarqarorlashtirishvaoptimalsol
iqme’yorlarini, 
pulmassasiningta’minotivakon’yukturasinitarti
bgasolishbo‘yichaMarkaziybankningsamaraliar
alashuvivaboshqalarorqaliyirik, 
murakkabtizimlarbarqarorligivaiqtisodiyo‘sishi
nita’minlashbo‘yichamasalalarniechishdayuzag
akeladiganrisklarmajmuidaniborat. 
Valyuta riski  Currency risk 
Валютный 
риск 
-tashqi  iqtisodiy  faoliyatda  turli  valyuta 
operatsiyalar o‘tkazish jarayonida ayirboshlash 
kurslarining o‘zgarishi natijasida nisbatan zarar 
ko‘rish  yoki  yuqori  foyda  olish  ehtimoli 
tushuniladi. 
-  bir  valyutaning  boshqasiga  nisbati  bo’yicha 
kursning  o’zgarishi  bilan  bog’liq  valyuta 
yo’qotilishi xavfi sifatida namoyon bo’ladi. 
Transmetsiya 
risk 
transmetsion 
risk 
трансметсия 
риск 
-bu  hisob  amaliyoti  bo‘lib,  unda  firma  yoki 
bankning  xorijiy  valyutadagi  aktivlari  va 
majburiyatlari 
milliy 
valyutaga 
o‘tkazilayotganda 
ayirboshlash 
kurs 
o‘zgarganligi  natijasida  o‘zgarishi  sodir 
bo‘ladi. 
Iqtisodiy risk 
Economic 
risk 
Экономичес-
кий риск 
mazkur  tur  valyuta  riskining  eng  muhim  turi 
bo‘lib, u umummilliy firma uchun juda muhim 

101 
 
ahamiyat kasb etadi. Iqtisodiy risk ayirboshlash 
kursining  firma  aktivlari  qiymatiga  uzoq 
muddatli ta’sirini bildiradi. 
Bankning 
foiz riskini  
normal holat 
The Bank's 
interest rate 
risk is 
acceptable 
Риск 
изменения 
процентных 
ставок Банка 
является 
приемлемым 
bo‘lib,  u  qo‘shimcha  foyda  olishda  manba 
sifatida  xizmat  qiladi.  Foiz  riski    odatda  pul 
bozorining  kelgusi  holati  haqida  noto‘g‘ri 
axborot  olish,  shuningdek,  makroiqtisodiy 
ko‘rsatkichlarning  o‘zgarishi,  ya’ni  inflyasiya, 
byudjet  defitsiti  hajmi,  YAIM  va  boshqa 
ko‘rsatkichlarning  o‘zgarishi  natijasida  paydo 
bo‘ladi. 
Tijorat 
banklarida 
portfel 
riskini 
boshqarish 
Commercial 
banks 
manage 
portfolio risk 
Коммерческ
ие банки 
управляют 
портфельны
ми рисками 
bu  alohida  qimmatli  qog‘ozlar  turlari  hamda 
ssudalarning  barcha  kategoriyalari  bo‘yicha 
ziyon ko‘rish ehtimolidir. 
Likvidlilik 
riski 
liquidity risk 
риск 
ликвидности 
–  bu  moliyaviy  aktivlarning  tezlikda  naqd 
pulga 
aylanish 
qobiliyati  bilan  bog‘liq 
risklardir,  ya’ni  iste’mol  qiymati  va  sifatini 
baholashda  o‘zgarishlar  ro‘y  bergani  sababli 
qimmatli  qog‘ozlar  yoki  boshqa  tovarlarni 
realizatsiya  qilishda  yo‘qotishlarga  uchrash 
ehtimolligi bilan bog‘liq risklar. 
-qimmatli  qog’ozlar  yoki  boshqa  tovarlar 
sifatini  va  iste’mol  qiymatini  baholashning 
o’zgarishi  oqibatida  ularni  sotishda  mumkin 
bo’lgan yo’qotishlar bilan bog’liq bo’ladi. 
Sistematik 
risklar 
systematic 
risk 
системный 
риск 
- umumbozor tebranishlar tufayli kelib chiqqan 
aksiyalar  baholari,  ularning  daromadliligi, 
obligatsiyalar  bo‘yicha  joriy  va  kutilayotgan 
foiz, 
dividendning 
oldindan 
kutilayotgan 
darajasi  va  qo‘shimcha  daromadlarning 
o‘zgarishi  bilan  bog‘liq  risklardir.  Sistematik 
risklar  o‘z  ichiga  foiz  stavkalarini  o‘zgarish 
riski,  umumbozor  baholarining  o‘zgarish  riski 
va inflyasiya risklarini oladi. 
Nosistematik 
risklar 
risks 
nosistematik 
риски 
носистематик 
- 
bozor  holatiga  bog‘liq  bo‘lmasdan,  alohida 
bankning xususiyatidir. Nosistematik risklar tarmoq 
va  moliyaviy  turlarga  bo‘linadi.  Nosistematik 
risklar  darajasiga  ta’sir  ko‘rsatuvchi  asosiy 
omillarga 
moliyaviy 
resurslarni 
kiritishning 
muqobil  sohalarining  mavjudligi,  tovar  va  fond 
bozorlarining kon’yunkturasi va boshqalar kiradi
. 
Balanslash-
magan 
Balancing 
liquidity risk 
Балансиров-
ка риск 
- bank  boshqaruvi  va  xodimlar  malakasining 
sayozligi,  bank  faoliyati  nazoratining  sust