Moliyaviy menejment

narxlar monitoringi 
orqali 
ta’minlanadi. Bunda budjet tashkiloti sotib olmoqchi bo’lgan tovarlar (ishlar, 
xizmatlar) narxi muqobil yetkazib beruvchilar narxlari bilan taqqoslanadi. Muqobil 
yetkazib beruvchilar to’g’risida ma’lumot to’plashning turli usullari mavjud. 
Masalan: 

tovar xom-ashyo birjalari ma’lumotlaridan foydalanish; 

bozorlardan ma’lumotnomalar olish; 

raqobatchi tashkilotlardan tijorat takliflari olish; 

ommaviy axborot vositalari va ixtisoslashtirilgan reklama nashrlaridagi 
ma’lumotlarni umumlashtirish. 
Xo’jalik shartnomasini ro’yxatdan o’tkazish chog’ida har bir shartnomaga bir 
nechta (eng kamida 4 ta) yetkazib beruvchining tijorat taklifi ilova qilinishi, bunda 
har bir yetkazib beruvchining rekvizitlari (nomi, manzili, telefon raqamlari, rahbari 
to’g’risidagi ma’lumotlari) aniq ko’rsatilishi, yetkazib beruvchilar shu sohada uzoq 
yillik ish tajribasiga ega bo’lgan, yuqori mavqeli korxonalar bo’lishi tavsiya etiladi. 
O’zbekistonda ishlab chiqariluvchi tovarlar vositachilarsiz, aynan ishlab 
chiqaruvchining o’zidan sotib olinishi, chetdan keltiriluvchi tovarlar esa bevosita 
importyordan sotib olinishi narxlarning asossiz o’sishining oldini oladi. Moliya 
organlarida narxlar monitoringini tashkil etishning huquqiy asosi bo’lib O’zbekiston 
Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2000 yil 21 noyabrdagi 456-sonli Qarori 
bilan tasdiqlangan “Xom ashyo, materiallar, butlovchi qismlar va jihozlarni sotib 
olish yuzasidan tender savdolarini o’tkazish to’g’risidagi Nizom”
20
bo’lib 
hisoblanadi. Mazkur Nizom davlat budjeti, davlat budjetida konsolidatsiyalashuvchi 
davlatning budjetdan tashqari maqsadli fondlari mablag’lari, Hukumat kafolati 
bo’yicha olingan xorijiy kreditlar, Jahon banki guruhi, ETTB, OTB, Xalqaro 
hamkorlik Yapon banki, "KfW" banki kabi xalqaro va xorijiy moliya institutlari 
tomonidan taqdim etilgan xorijiy grantlar mablag’lari evaziga import qilingan yoki 
O’zbekiston Respublikasida ishlab chiqarilgan xom ashyolar, materiallar, butlovchi 
20
“Davlat byudjetining g’azna ijrosi” Normativ-huquqiy xujjatlar to’plami, T.: O’zbekiston. 2007

---

57 
qismlar va jihozlarni sotib olish bo’yicha tender savdolarini tashkil qilish 
mexanizmini belgilab beradi. 
Tenderlar o’tkazishdan asosiy maqsad - xom ashyo, materiallar, butlovchi 
buyumlar va asbob-uskunalar xarid qilishga yo’naltiriladigan davlat budjeti, davlat 
budjetida jamlanadigan budjetdan tashqari maqsadli jamg’armalar mablag’laridan, 
hukumat kafolati ostida beriladigan xorijiy kreditlar va xorijiy grantlardan 
foydalanish samaradorligini oshirish; xarid qilinadigan xom ashyo, materiallar, 
butlovchi buyumlar va asbob-uskunalar sifatini oshirish hisoblanadi. 
Bitta kontrakt bo’yicha 100 ming AQSh dollari ekvivalentidan ko’proq 
summaga tovar yetkazib berilishi (ishlar bajarilishi, xizmatlar ko’rsatilishi) 
rejalashtirilganda tender savdolari o’tkaziladi. Bundan kam summadagi kontraktlar 
eng yaxshi takliflarni konkurs asosida tanlab olish yo’li bilan tuziladi. 
O’tkazish usullariga ko’ra tenderlar ochiq yoki yopiq bo’lishi mumkin. 
Tender turi xarid qiluvchi tashkilot, ya’ni buyurtmachi tomonidan belgilanadi. 
Ochiq tenderlarda 
mulkchilik shakllaridan qat’i nazar, barcha yuridik shaxslar 
qatnashishi mumkin. 
Yopiq tenderlar 
istisno hollarda Vazirlar Mahkamasining tegishli 
komplekslari bilan kelishgan holda, buyurtmachi oldindan belgilab qo’ygan 
tashkilotlar ishtirokida o’tkaziladi, bu tashkilotlarga taklifnomalar jo’natiladi. 
Kelgusida G’aznachilikda budjet tashkilotlari tomonidan sotib olinuvchi 
tovarlar narxlari to’g’risida elektron ma’lumotlar bazasini shakllantirish, uni tuzish 
va yangilab borishda Respublika tovar xom ashyo birjasidagi narxlar kotirovkasini, 
Davlat Bojxona qo’mitasi ma’lumotlar bazasini, respublikadagi yuqori mavqega ega 
bo’lgan ishlab chiqaruvchilar va ixtisoslashtirilgan reklama nashrlari ma’lumotlarini 
hisobga olish tavsiya etiladi. 
O’zbekiston Vazirlar Mahkamasining 2011 yil 1 apreldagi 100- sonli“Davlat 
xaridlarini tashkil qilish bo’yicha normativ-huquqiy bazani takomillashtirish chora-
tadbirlari to’g’risida”gi qaroriga muvofiq Davlat xaridlari bo’yicha Hukumat 
komisiyasining ishchi organi to’g’risida Nizom, O’zbekiston Respublikasi tovar 
xom-ashyo birjasida boshlang’ich bahoni pasaytirish asosida elektron auktsion 
savdolarini tashkil qilish va o’tkazish tartibi to’g’risidagi Nizom tasdiqlandi, 

---

58 
O’zbekiston respublikasi hukumatining ayrim qarorlariga o’zgartirish va 
qo’shimchalar kiritildi. 
O’zbekiston Respubldikasi Prezidentining 07.02.2011y. PQ-1475-sonli 
qaroriga muvofiq markazlashtirilgan manbalar hisobiga Davlat xaridlarini amalga 
oshiruvchi barcha tashkilotlar, ko’zlanayotgan xaridlar bo’yicha e’lonlarni, tovar 
(ish, xizmat)lar yetkazib beruvchini aniqlash kunidan 30 kun oldin, maxsus axborot 
portalida (davlatxarid.uz) joylashtirilishi shart. Budjet tashkilotlari maxsus axborot 
portaliga mustaqil ravishda yoki agentlar (brokerlar) orqali e’lonlar joylashtiradi. 
Budjet tashkilotlari savdo o’tkazish to’g’risidagi e’lon matnini maxsus 
axborot portaliga mustaqil joylashtirish uchun O’zbekiston Respublikasi tovar xom-
ashyo birjasi va uning hududiy bo’limlaridan (brokerlardan) o’rnatilgan tartibda 
login va parollarni oladilar. Budjet tashkilotlari savdo o’tkazish to’g’risidagi 
e’lonlarda ayrim turdagi tovarlar bo’yicha bitta buyurtma predmetida bir nechta 
tovarlar (ish,xizmat) ro’yxatini ko’rsatishi mumkin. Budjet tashkilotining savdo 
o’tkazish to’g’risidagi e’lon matni agent tomonidan maxsus axborot portaliga 1 kun 
ichida joylashtirilishi lozim. Markazlashgan manbalar hisobiga davlat xaridlarini 
amalga oshiruvchi tashkilotlar Davlat xaridlari bo’yicha Hukumat komissiyasi 
belgilagan ro’yxatga muvofiq maxsus axborot portaliga savdo o’tkazish to’g’risida 
tovar, ish va xizmat yetkazib beruvchilarni aniqlash sanasidan kamida 30 kun avval 
e’lon joylashtirishlari shart. Birja savdolarida tovarlar xarid qilish va Davlat 
xaridlari bo’yicha Hukumat komissiyasi beligilagan boshqa holatlar bundan 
mustasno. Davlat xaridlari bo’yicha Hukumat komissiyasi belgilagan ro’yxatga 
muvofiq alohida tovar, ish va xizmat turlari bo’yicha bitta shartnoma bo’yicha 300 
AQSh dollaridan 100 ming AQSh dollarigacha teng summadagi davlat xaridlarini 
O’zbekiston Respublikasi tovar xom-ashyo birjasida tashkil qilingan elektron 
auktsion savdolari orqali amalga oshiriladi, Birja savdolarida tovarlar xarid qilish va 
Davlat xaridlari bo’yicha Hukumat komissiyasi beligilagan boshqa holatlar bundan 
mustasno. 
Quyida keltirilgan 2.3-rasmda savdo o’tkazish to’g’risidagi e’lon va elektron 
savdoda qatnashish uchun so’rovnoma o’rtasida asosiy farqni ko’rishimiz mumkin.