|
MOLIYAVIY HISOBOT AUDITI” FANIDAN MUSTAQIL TA`LIM MASHG’ULOTLAR
MAVZULARI
168
Kelgusida chegiriladigan vaqtinchalik farqlar
24
Muddati uzaytirilgan soliq aktivi barcha kelgusida chegiriladigan vaqtinchalik
farqlar bo’yicha tan olinishi kerak, agar kelgusida chegiriladigan vaqtinchalik farqni
chegirib tashlash uchun etarli soliq solinadigan foyda bo’lishi ehtimoli mavjud bo’lsa,
bundan muddati uzaytirilgan aktiv majburiyatning yoki aktivning quyidagi kabi
operatsiyada dastlabki tan olinishidan kelib chiqadigan holatlar mustasno:
(a)
biznes birlashuvi bo’lmagan holat; va
(b)
operatsiya paytida, buxgalteriya hisobi bo’yicha foydaga ham soliq solinadigan
foydaga (soliq zarariga) ham ta’sir qilmaydigan holat.
Biroq, shu’ba tadbirkorlik sub’ektlariga, filiallarga, qaram tadbirkorlik sub’ektlariga
investitsiyalar hamda birgalikdagi faoliyatdagi ulushlar bilan bog’liq bo’lgan kelgusida
chegiriladigan vaqtinchalik farqlar bo’yicha muddati uzaytirilgan soliq aktivi 44 bandga
muvofiq tan olinishi kerak.
25
Majburiyatni tan olishda, tabiiyki, uning balans qiymati kelgusi davrlarda iqtisodiy
nafni mujassamlashtirgan resurslarning tadbirkorlik sub’ektidan chiqib ketishi orqali
to’lanadi (so’ndiriladi). Resurslar tadbirkorlik sub’ektidan chiqib ketishida, ular qiymatining
butun yoki ayrim qismi majburiyat tan olingan davrdan keyin keladigan davrda soliq
solinadigan foydani hisoblashda chegiriladigan bo’lishi mumkin. Bunday hollarda,
majburiyatning balans qiymati va uning soliq bazasi o’rtasida vaqtinchalik farq mavjud
bo’ladi. Mos ravishda, majburiyatning qismi soliq solinadigan foydani hisoblashda
chegirilishi mumkin bo’lgan kelgusi davrlarda qoplanadigan foyda solig’i bo’yicha muddati
uzaytirilgan soliq aktivini yuzaga keltiradi. Shunga o’xshash, aktivning balans qiymati uning
soliq bazasidan kamroq bo’lsa, buning natijasida paydo bo’ladigan farq kelgusi davrlarda
qoplanadigan foyda soliqlari bo’yicha muddati uzaytirilgan soliq aktivini keltirib chiqaradi.
26
Quyida muddati uzaytirilgan soliq aktivini keltirib chiqaradigan kelgusida
chegiriladigan vaqtinchalik farqlarning misollari keltirilgan:
(a)
pensiyalar bo’yicha xarajatlar buxgalteriya hisobi bo’yicha foydani hisoblashda
xodimlar tomonidan xizmatlar ko’rsatilishi (ular ishlayotgani) sari chegirilishi mumkin,
biroq soliq solinadigan foydani aniqlashda ular yoki pensiya jamg’armasiga to’lovlar
amalga oshirilganida yoqi pensiyalar tadbirkorlik sub’ekti tomonidan to’langanida
chegiriladi. Vaqtinchalik farq majburiyatning balans qiymati bilan soliq bazasi o’rtasida
paydo bo’ladi; majburiyatning soliq bazasi odatda nolga teng. Bunday kelgusida
chegiriladigan vaqtinchalik farq, pensiya jamg’armasiga badallar to’langanida yoki
pensiyalar tadbirkorlik sub’ekti tomonidan to’langanida, tadbirkorlik sub’ektiga iqtisodiy naf
soliq solinadigan foydadan chegiriladigan summa ko’rinishida kelib tushishi bilan, muddati
uzaytirilgan soliq aktivini keltirib chiqaradi;
(b)
tadqiqot xarajatlari ular paydo bo’lgan davrda buxgalteriya hisobi bo’yicha foydani
hisoblashda xarajat sifatida tan olinadi, biroq keyinroq keladigan davrgacha soliq
solinadigan foydani (soliq zararini) aniqlashda chegirilib tashlanishiga yo’l qo’ilmasligi
mumkin. Tadqiqot bo’yicha xarajatlarning soliq bazasi, ya’ni soliq idoralari tomonidan
kelgusi davrlarda chegirib tashlanishiga ruxsat beriladigan qiymat, bilan nolga teng balans
qiymati o’rtasidagi farq – kelgusida chegiriladigan vaqtinchalik farq bo’lib, uning natijasida
muddati uzaytirilgan soliq aktivi paydo bo’ladi;
(v)
chegaralangan istisnolarni hisobga olgan holda, tadbirkorlik sub’ekti biznes
birlashuvida aniqlanadigan sotib olingan aktivlarni va qabul qilingan majburiyatlarni
ularning sotib olish sanasidagi bo’lgan haqqoniy qiymati bo’yicha tan oladi. Qabul qilingan
majburiyat sotib olish sanasida tan olinganida, lekin unga tegishli xarajatlar keyinchalik
keladigan davrgacha soliq solinadigan foydani hisoblashda chegirib tashlanmaganida,
kelgusida chegiriladigan vaqtinchalik farq paydo bo’ladi, va u muddati uzaytirilgan soliq
Do'stlaringiz bilan baham: |
