Moliyaviy hisobot auditi

(i)
 
biznes birlashuvi bo’lmagan operatsiyalarda; va
 
(ii)
 
operatsiya sodir bo’lishi paytida buxgalteriya hisobi bo’yicha foydaga ham soliq 
solinadigan foydaga (soliq zarariga) ham ta’sir qilmaydigan operatsiyalarda.
 
Biroq, shu’ba tadbirkorlik sub’ektlariga, filiallarga, qaram tadbirkorlik sub’ektlariga 
investitsiyalar hamda birgalikdagi faoliyatdagi ulushlar bilan bog’liq bo’lgan kelgusida 
soliq solinadigan vaqtinchalik farqlar bo’yicha muddati uzaytirilgan soliq majburiyati 39 
bandga muvofiq tan olinishi kerak.
 
16 
Aktivni tan olishda, tabiiyki, uning balans qiymati tadbirkorlik sub’ektiga kelgusi 
davrlarda kelib tushadigan iqtisodiy naf ko’rinishida qoplanadi. Aktivning balans qiymati 
uning soliq bazasidan oshiqcha bo’lsa, soliq solinadigan iqtisodiy nafning summasi soliq 
maqsadlarida chegirib tashlanishi mumkin bo’lgan summadan oshib ketadi. Ushbu farq 
kelgusida soliq solinadigan vaqtinchalik farq bo’lib hisoblanadi, hamda uning natijasida 
kelgusi davrlarda foyda soliqlarini to’lash bo’yicha kelib chiqadigan majburiyat, muddati 
uzaytirilgan soliq majburiyati bo’lib hisoblanadi. Tadbirkorlik sub’ekti aktivning balans 
qiymatini qoplab olishi sari, kelgusida soliq solinadigan vaqtinchalik farq tiklanadi va 
tadbirkorlik sub’ektining soliq solinadigan foydasi paydo bo’ladi. Buning natijasida, 
iqtisodiy naf soliq to’lovlari ko’rinishida tadbirkorlik sub’ektidan chiqib ketishi ehtimoli 
vujudga keladi. Shuning uchun, ushbu Standart hamma muddati uzaytirilgan soliq 
majburiyatlari tan olinishini talab etadi, bundan 15 va 39 bandlarda izohlangan ayrim 
vaziyatlar mustasno.
17 
Ba’zi vaqtinchalik farqlar, daromad va xarajatlarning buxgalteriya hisobi bo’yicha 
foyda tarkibida bir davrda aks ettirilganida, lekin soliq solinadigan foydaga boshqa davrda 
kiritilganida paydo bo’ladi. Bunday vaqtinchalik farqlar ko’pincha vaqtga bog’liq farqlar 
deb tavsiflanadi. Quyida bunday turdagi vaqtinchalik farqlarning misollari ko’rsatilgan, ular 
vaqtinchalik farqlar bo’lib hisoblanadi va muddati uzaytirilgan soliq majburiyatlarini yuzaga 
keltiradi:
(a) 
foizli daromad buxgalteriya hisobi bo’yicha foyda tarkibiga vaqtga mutanosib 
ravishda kiritilib boradi, biroq, ba’zi mamlakatlarda, soliq solinadigan foydaga foizlar pul 
mablag’lari ko’rinishida olinganida kiritiladi. Moliyaviy holat to’g’risidagi hisobotda bu 
kabi daromadlar bo’yicha tan olingan har qanday debitorlik qarzdorlikning soliq bazasi 
nolga teng, chunki daromadlar soliq solinadigan foydaga, pul mablag’lari olinmaguncha, 
ta’sir qilmaydi; 
(b) 
soliq solinadigan foydani (soliq zararini) hisoblashda chegriladigan eskirish summasi 
buxgalteriya hisobi bo’yicha foydani aniqlashda chegiriladigan eskirish summasidan farq 
qilishi mumkin. Vaqtinchalik farq – bu aktivning balans qiymati bilan uning soliq bazasi 
orasidagi farqdir; bunda aktivning soliq bazasi - bu joriy yoki oldingi davrlar uchun soliq 
solinadigan foydani (soliq zararini) aniqlashda ushbu aktivga nisbatan soliq idoralari 
tomonidan chegirilishi ruxsat etilgan hamma summalar ayirilgandagi boshlang’ich 
qiymatdir. Soliq qoidalariga ko’ra aniqlanadigan eskirish jaddalashtirilgan bo’lganida 
kelgusida soliq solinadigan vaqtinchalik farq paydo bo’ladi, va u muddati uzaytirilgan soliq 
majburiyatini yuzaga keltiradi (agar soliq maqsadlarida eskirish buxgalteriya hisobi 
maqsadlaridagi eskirishdan kamroq summalarda hisoblansa, kelgusida chegiriladigan 
vaqtinchalik farq paydo bo’ladi va muddati uzaytirilgan soliq aktivini yuzaga keltiradi); va 
(v) 
tajriba-konstruktorlik ishlab chiqish xarajatlari buxgalteriya hisobi bo’yicha foydani 
aniqlashda kapitalizatsiya qilinishi va kelgusi davrlarda xarajatlarga olib borilishi mumkin, 
biroq soliq solinadigan foydani aniqlashda ular yuzaga kelgan davrda chegirilishi mumkin. 
Bunday tajriba-konstruktorlik ishlab chiqish xarajatlarining soliq bazasi nolga teng, chunki 

---