Молиявий ҳисоботнинг халкаро стандарти 13 Ҳаққоний қийматни баҳолаш Мақсади

Кутилган келтирилган (дисконтланган) қиймат усули 
Б23 
Кутилган келтирилган (дисконтланган) қиймат усули барча эҳтимолий келгуси пул оқимларининг 
(яъни кутилган пул оқимларининг) эҳтимолга-тортилган ўртачасини акс эттирадиган пул оқимлари 
тўпламидан бошланиш нуқта сифатида фойдаланади. Ҳосил бўладиган баҳо кутилган қиймат билан 
бир хилдир, қайсики, статистик атамаларда, оғирликлари сифатида мос эҳтимоллари билан бирга 
дискрет тасодифий ўзгарувчининг эҳтимолий қийматларининг тортилган ўртачасидир. Барча 
эҳтимолий пул оқимлари эҳтимолга-тортилган бўлиши сабабли, ҳосил бўладиган кутилган пул 
оқими бирор белгиланган ҳодисанинг содир бўлишига шартли эмас (дисконт ставкаси тўғриланиш 
усулида фойдаланиладиган пул оқимлари каби бўлмасдан). 
Б24 
Инвестицион қарорни қабул қилишда, рискка-мойилсиз бозор иштирокчилари ҳақиқий пул 
оқимлари кутилган пул оқимларидан фарқ қилиши мумкинлигининг рискини инобатга олиши 
мумкин. Портфель назарияси рискнинг икки турини фарқлайди: 
(a) 
нотизимли (диверсификацияланадиган) риск, қайсики муайян актив ёки мажбуриятга хос 
рискдир. 
(б) 
тизимли 
(диверсификацияланмайдиган) 
риск, 
қайсики 
актив 
ёки 
мажбурият 
иверсификацияланган портфелдаги бошқа моддалар билан улашадиган умумий рискдир. 
Портфель назарияси унга мувозанатдаги эгалик қилади ва бозор иштирокчилари фақатгина пул 
оқимларига хос тизимли рискка бардошлик учун қоплашга эга бўладилар. (Самарасиз ёки 
мувозанатда бўлмаган бозорларда, даромад ёки қоплашнинг бошқа шакллари мавжуд бўлиши 
мумкин.) 
Б25 
Кутилган келтирилган (дисконтланган) қиймат усулининг 1-методи пул риски мукофотини чегирган 
ҳолда активнинг кутилган пул оқимларини тизимли (яъни бозор) рискка нисбатан тўғрилайди (яъни 
рискка-тўғриланган кутилган пул оқимлари). Ушбу рискка-тўғриланган кутилган пул оқимлари 
аниқликка-эквивалент пул оқимини акс эттиради, қайсики рискдан-ҳоли фоиз ставкада 
дисконтланади. Аниқликка-эквивалент пул оқими рискка тўғриланган кутилган пул оқими 
(таърифлангандек) бўлиб, натижада бозор иштирокчиси учун маълум пул оқимини кутилган пул 
оқимига савдолашиш фарқ қилмайди. Масалан, агарда бозор иштирокчиси 1,200ВБ кутилган пул 
оқимини 1,000ВБ маълум пул оқимига савдолашишга интилган бўлса, 1,000ВБ 1,200ВБ нинг 
аниқлик эквиваленти ҳисобланади (яъни 200ВБ пул риски мукофотини акс эттириши мумкин). 
Ушбу ҳолатда бозор иштирокчиси учун эгаликдаги активга нисбатан фарқ бўлмаслиги мумкин. 
Б26 
Аксинча, кутилган келтирилган (дисконтланган) қиймат усулининг 2-методи риск мукофотини 
рискдан-ҳоли фоиз ставкасига нисбатан қўллаш орқали тизимли (яъни бозор) рискка нисбатан 
тўғриланишни амалга оширади. Демак, кутилган пул оқимлари эҳтимолга-тортилган пул оқимлари 
билан боғлиқ кутилган ставкага тегишли ставкада (яъни кутилган даромадлиликда) дисконтланади. 
Рискли активларни нархлашда фойдаланиладиган моделлар, капитал актив нархлаш модели, 
кутилган даромадлиликни баҳолашда фойдаланилиши мумкин. Дисконт ставкаси тўғриланиш 
усулида фойдаланиладиган дисконт ставкаси шартли пул оқимларига тегишли даромадлилик 
бўлгани сабабли, у кутилган келтирилган (дисконтланган) қиймат усулининг 2-методида 
фойдаланиладиган дисконт ставкадан юқорироқ бўлиш эҳтимоли мавжуд, қайсики кутилган ёки 
эҳтимолга-тортилган пул оқимларига тегишли даромадлиликдир. 
Б27 1 
ва 2-методларни ифодалаш учун, фараз қилайлик, актив қуйида келтирилган эҳтимолий пул 
оқимлари ва эҳтимоллар асосида аниқланган ҳолда бир йилда 780ВБ кутилган пул оқимларига 

---

МҲХС 13 
26 
©
МҲХС Фонди 
эгадир. Бир йиллик муддатга эга пул оқимлари бўйича қўлланиладиган рискдан-ҳоли фоиз ставкаси 
5 фоиздир ва айнан бир риск хилига эга актив бўйича тизимли риск мукофоти 3 фоиздир.