Молиявий ҳисоб 1 Ўқув қўлланма

Бухгалтерия ҳисобида акс эттириш солиқ ҳисобида вақтинчалик фарқлар

2004 (200) - 200
2005 300 100 (200)

Жами 100 100

2. Бухгалтерия ва солиқ ҳисобларида ҳар хил баҳолаш усулларининг қўлланилишидан вужудга келган фарқлар натижасида.
(а) Фойдага олиб бориш вақти ҳисобига вужудга келадиган вақтинчалик фарқлар.
Агар хўжалик операциялар бир ҳисобот даврининг солиққа тортиладиган даромади миқдорида ва иккинчисининг бухгалтерия даромади миқдорида акс эттирилса, унда фойда солиғини хисобот даврлари ўртасида тақсимлаш зарурияти пайдо бўлади. Шунга ўхшаш вақтинчалик фарқларнинг вужудга келиши қуйидаги ҳолларда бўлади:
1. Агар бирор сумма солиққа тортиладиган даромаддан айирилса ва жорий ҳисобот даврида келгуси давр ҳаражатларига олиб борилса. Мисол тариқасида солиққа тортиш мақсадларида асосий воситалар амортизациясининг бир текисда ҳисоблаш усулини, бироқ бухгалтерия ҳисоботи мақсадларида тезлаштирилган амортизация усулининг қўлланилишини келтириш мумкин.
2. Агар фойда жорий ҳисобот даврига тегишли бўлса, бироқ солиққа тортиш мақсадларида кейинги даврда ҳисобга олинса. Бунга мисол тариқасида кафолатли таъмирлашни амалга ошириш харажатларини жорий даврда ҳисобга олиниши, бироқ даромад солиғини ҳисоблаш мақсадларида уларни солиққа тортиш базасидан бу харажатлар ҳақиқатда вужудга келган пайтидагина чегирилишини келтириш мумкин.
б) Вақтинчалик баҳолаш фарқлари
Молиявий ва солиқ ҳисобларида ҳар хил баҳолаш усулларининг қўлланилиши билан шартланган фарқларнинг вужудга келиш ҳоллари унча кўп учрамайди. Улар қаторига қуйидагилар киради:
1. Солиқ кредити натижасида амортизация қилинадиган мулкнинг солиққа тортиладиган қиймат базасининг камайиши. Ушбу ҳолда тафовутнинг вужудга келишига асос бўлиб солиқ тўловчининг танлаган усули: солиқ кредитидан фойдаланмасдан, тезлаштирилган амортизация тизимининг имкониятларини тўла қўллаш, ёки тезлаштирилган амортизациядан бош тортиб, солиқ кредитидан фойдаланиш кераклиги ҳисобланади.
2. Ҳисобот валютаси вазифавий валюта сифатида иштирок этадиган чет эл фаолияти. Чет эл валюта курсининг ўзгариши натижасида солиққа тортиладиган база деб ҳисобланган, тегишли активлар ва кредиторлик қарзларнинг баҳоланиши уларнинг маҳаллий валютада таннарх бўйича баҳоланишидан фарқ қилиши мумкин.
3. Инфляция туфайли мулкнинг индексация қилиниши натижасида активлар баҳоланишининг солиқ базаси сифатида ўсиши. Баъзан солиқ органлари солиққа тортиладиган базани мулкнинг айрим турларининг бошланғич кийматини индексация қилиш асосида ҳисоблаб беришни талаб қилиши мумкин, бунда активнинг баланс баҳоланиши ўзгармайди.
4. Корхоналарнинг харид шаклидаги бирлашиши. Кўп ҳолларда корхоналарнинг бирлашувида шаклланган активларнинг баҳолари шу активларнинг мол-мулк солиғини ҳисоблаш учун қўлланиладиган баҳоларидан фарқ қилади.