Молиявий ҳисоб 1 Ўқув қўлланма

1.Бериш пайтида тан олинган даромад
Даромадни тан олиш учун шартлар - шартномани бажариш ва тушум олиш имконияти - одатда товарлар ёки хизматларни бериш пайтида бажарилади. Шундай қилиб, маҳсулотларни сотишдан олинган даромад сотиш куни, яъни маҳсулот мижозга берилган куни, тан олинади. Кўрсатилган хизматлардан олинган даромад хизматлар бажарилганида тан олинади. Бу сотиш пайти усули деб аталади:
Олинадиган ҳисобварақлар
Хизматлар кўрсатишдан олинган даромад
Айрим битимлар сотиш вақти усули бўйича тан олиш учун таснифланмайди, чунки уларда иккита мезонлардан бири қондирилмаган. Масалан, бошқаларга компания активларидан фойдаланишга рухсат берадиган шартнома келишувларидан олинадиган даромад (ижара даромадалари, фоизлар, ижара тўловлари ва ажратмалар каби) шартнома ёки активдан фойдаланиш даври давомида тан олинади.
Товар ёки хизматлар кафолати билан сотилганда бу товарга хизмат кўрсатиш билан боғлиқ харажатлар, одатда беришдан кейин амалга оширилади. Бундай харажатлар оқилона баҳоланиши мумкин бўлганда, даромад сотиш кунида тан олинади (сотиш вақти усули), шунингдек кафолат бўйича келгуси харажатлар кўзда тутилади.
Муддати ўзайтирилган даромад
Журналларга обуна қилишни амалга ошираётган компания, ёки қандайдир келгуси санага чипта сотаётган авиакомпания нақд пулни товар ёки хизматнинг берилишигача олади. Аммо, сотиш мезони қондирилган бўлса ҳам, даромадларни олиш жараёни маҳсулот етказиб берилмагунча тўлиқ деб ҳисобланмайди. Бу ҳолатда нақд пул оқими даромад ҳисобланмайди. Аксинча, бу оқим маҳсулотни ишлаб чиқариш ва етказиб бериш мажбуриятини келтириб чиқаради, ундан кейин мажбурият ёзилади. Бу мажбурият муддати ўзайтирилган даромад деб аталади. У товар етказиб берилмагунча ёки хизмат кўрсатилмагунча даромад деб тан олинмайди.
Пул маблағлари
Муддати ўзайтирилган даромад
Фойда ва зарарлар
Фойда ва зарарлар активларни тасарруф этиш ёки бошқа битимлар натижалари сифатида, фойда ва зарарларни тавсифига мос бўлганда, одатда товарлар (хизматлар) сотилганда ёки сотиладиган бўлганда тан олинади.
Амалиётда товар ёки хизматни етказиб бериш пайтида даромадни тан олишни кечиктириш лозим бўладиган ҳоллар учрайди. Бу одатда даромадларни тан олишнинг иккита мезонларидан бирига риоя қилинмаган, ёки иккита мезонга ҳам товар ва хизматларни етказиб беришгача риоя қилинганлиги сабабли рўй беради. Битта ёки иккала мезонга ҳам риоя қилинмаганда даромадларни тан олиш кечиктирилади, ва товарлар етказиб берилган ёки хизматлар кўрсатилгандан кейин амалга оширилади. Масалан, қайтариб бериш ҳуқуқи мавжуд бўлганда, қуйидаги қийинчиликлар келиб чикиши мумкин:

• 
  олинадиган (сотиладиган) якуний даромад суммасини аниқлашда;
  
• 
  фойда олиш жараёни ҳақиқатдан ҳам тўлиқлиги.