Молиявий ҳисоб 1 Ўқув қўлланма

XVI ­ МАВЗУ. ДАРОМАДЛАР ВА ХАРАЖАТЛАРНИ ТАН ОЛИШ

1.Даромадлар ва харажатларнинг тавсифи

2.Даромадлар
3.Даромадларни тан олиш
4. Харажатларни тан олиш
5. Фойда ва зарарларни тан олиш
6. Ёпиладиган ўтказмалар
1. Даромадлар ва харажатларни тавсифи
Даромадлар - бу корхонанинг одатдаги фаолияти натижаси сифатида иқтисодий ресурсларнинг ёхуд активларнинг оқиб келиши ёки кўпайиши орқали, ёхуд, мажбуриятларнинг қисқариши орқали ўсишидир, масалан товарларнинг сотилиши, хизматлар кўрсатилиши, ёки бошқа субъектлар томонидан корхонанинг фоизлар, ижара тўлови, дивидендлар ёки имтиёзлар келтирадиган ресурсларидан фойдаланиши.
Харажатлар - бу мол етказиб берилиши ёки товарлар ишлаб чиқарилиши, хизматлар кўрсатилиши ёки фаолиятнинг бошқа турларини амалга ошириш натижасида келиб чиқадиган активларнинг камайиши ёки бошқача сарфланиши, ёхуд мажбуриятлар келиб чиқиши ёки уларнинг аралашмасидир. Бошқача айтганда, харажатлар - бу даромадлар олиш давомида товарлар ишлаб чиқариш ва хизматлар кўрсатишга қилинган сарфлардир.
Тан олиш мезонлари
Фойда - бу корхонага тегишли асосий ёки асосий бўлмаган фаолияти ва муомалалар натижасида, шунингдек акциядорлик капиталига қўйилмалардан ташқари, корхонага таъсир қиладиган ҳамма бошқа битимлар, муомалалар ва ҳолатлар натижасида капиталнинг кўпайишидир.
Зарарлар - бу корхонага тегишли битимлар ва муомалалар таъсирида, шунингдек акциядорлик капиталининг тақсимланиши ёки сарфланишидан ташқари, бошқа ҳамма битимлар, муомалалар ва ҳолатлар таъсирида капиталнинг камайишидир.
Тан олиш - кўрсатилган суммани молиявий ҳисоботларга киритишдан иборатдир. Тан олиш тегишли суммани ҳисоботнинг якуний кўрсаткичларида акс эттиришдан ташкил топади.
Шуни эсда тутиш керакки, ушбу масалалар активлар ва мажбуриятларни ўлчаш ва тан олиш билан узвий боғлиқдир. Даромад ва харажат моддаларининг тан олиш мезонлари кўрсатилган бўлиб, улар қуйидагилардан иборат:

• 
  Модда ўлчаш учун тегишли асосга эга ва ишлатилган суммани оқилона баҳолашни амалга ошириш имкони мавжуд.
  
• 
  Келгуси иқтисодий манфаатларнинг олиниши ёки чиқиб кетишига, ишлатилган моддалар учун бундай манфаатлар олиниши ёки берилиши эҳтимолининг мавжудлиги.
  

Тан олишнинг тўрт мезони:

• 
  аниқлаш;
  
• 
  баҳолаш;
  
• 
  ўз вақтида акс эттириш;
  
• 
  ишончлилик.
  

2. Даромадлар
Даромадлар – бу корхона томонидан ўзининг харидорларига маълум давр ичида берилган маҳсулот ёки хизматларнинг пулдаги ифодасидир.
Товарларни сотишдан олинган даромадларни тан олишнинг асосий мезонлардан бири - бу сотувчи харидорга сотилган товарларга эгалик қилиш ҳуқуқидан келиб чиқадиган сезиларли таваккалчилик ва мукофотларни берганлигидир. Агар сотувчи эгалик ҳуқуқини сақлаб қолса, одатда бу битимни сотиш сифатида тан олиб бўлмайди.
Эгалик ҳуқуқи билан боғлиқ бўлган сезиларли таваккалчилик ва мукофотлар харидорга берилганлигини аниқлашда, қуйидагиларни кўриб чикиш зарур:
1. Опрерация якунланганлигини.
2. Сотувчи берилган товарлар устидан одатда эгалик ҳуқуқи даражасидаги маълум назоратни сақлаганлигини.
БҲХСда фойда ва зарарлар тўғрисидаги ҳисобот балансдаги ўзгаришлар нуқтаи назаридан кўрилади, яъни даромадлар активлар ва кредиторлик қарзларини бир-бири билан таққосланиши орқали аниқланади.