Молиявий ҳисоб 1 Ўқув қўлланма

Даромадлар таркиби
Даромадларнинг туркумланиши фойдаланувчига корхонанинг операцияларини тушунишга ёрдам беради. Асосий (операцион) фаолиятдан олинган даромадларни ва асосий бўлмаган (нооперацион) фоалиятдан олинган фойдаларни фарқлаш керак. Субъект фаолияти натижасида яратилган ва ҳадя қилинган ёки кўзда тутилмаган омад натижасида пайдо бўлган бойликларни фарқлаш муҳимдир.
БҲХС операцион ва нооперацион фаолиятдан олинган даромадларни ажратилишига тор бўлган маънодаги таърифланишига урғу беради.
Даромадларнинг ўлчаниши
Даромад алмаштириладиган маҳсулот ёки корхона хизматларини нархи билан ўлчаниши маъқулроқ. Ушбу нарх операция натижасида батамом олинадиган пулга бўлган ҳуқуқни ифодалайдиган пул эквиваленти ёки дисконтланган қийматидир. Аксарият ҳолларда ушбу қиймат шартномада белгиланган нархни ифодалайди.
Даромадни пулнинг жорий қиймати ёки пул эквивалентлари билан ўлчанишининг зарурияти, сотилган товарларни барча қайтарилиши, савдо чегирмалари ва тақдим этилган нархни бошқа турдаги камайтирилиши даромаддан айиришни талаб этади. Улар, гарчи биринчи қарашда бундай таърифлаш ноаниқ бўлиб кўринса ҳам, харажатларни эмас, даромадни камайиши (тақдим этилган нархни камайтирилиши) сифатида кўрилиши керак.
Нархдан чегирмалар, ушбу чегирмаларни амал қилиш даврида пул воситаларини баҳоланишини кредит шартномасига биноан олинган дисконтланган жорий баҳодаги суммалар билан тенглаштириш учун тақдим этилади. Бироқ тўлов юзасидан бериладиган чегирмаларни асосий мақсадларидан бири бўлиб узоқ муддатли ва тўлиқ тўловни рағбатлантириш ёрдамида шубҳали қарзлардан олинадиган зарарларни камайтиришдадир. Агар тўлов пайтида чегирма даражаси оқилона белгиланган бўлса, соф нархни (чегирмани айиргандан кейин) олиш ёки кутиладиган шубҳали қарзлардан олинадиган зарарларни чегирган тўлиқ нархни олиш сотувчи учун аҳамиятсиз.
Юқорида қайд этилганларнинг барчасини муҳимлик тамойилини назарда тутган ҳолда кўриб чиқиш зарур. Кутишни қисқа муддатида чегирма учта сабаб туфайли эътиборга олинмаслиги мумкин:

• 
  паст ставкали чегирмалар қиймати жуда кам бўлади ва умумий даромадни баҳоланишига аҳамиятли таъсир этмайди. Масалан, агар қарз 60 кундан кейин тўланса, йиллик 10 % ставкаси бўйича даромаднинг 2 %дан камроқ бўлади;
  
• 
  фоизлар дастлабки битимдан олинган даромадни акс эттирилгандан кейин акс эттирилиши керак, уларни сотувдан олинган даромадга қўшиш ҳисобот даврдаги мажмуи даромадга аҳамиятсиз таъсир кўрсатади;
  
• 
  агар даромадлар дисконтланмаса, кутиш омили (фоизлар) мавжуд бўлмайди, ва даромад сотувдан олинган даромад сифатида ҳисобга олинади.