Молияга оид атама ва ибораларнинг изоҳли луғати а актуар ҳисоб-китоблар

Харажатларни Қорақалпоғистон Республикаси бюджетидан ва маҳаллий бюджетлардан молиялаш-тириш – қуйидагилар юқорида таъкидланган бюджетлардан молиялаштирилади: фан, таълим, маданият, соғлиқни сақлаш, жисмоний тарбия ва спорт (Қорақалпоғистон Республикаси бюджети, вилоятлар ва Тошкент шаҳри бюджетларидан молиялаштириладиган бюджет ташкилот-лари бўйича); ижтимоий таъминот; аҳолини ижтимоий ҳимоя қилиш; Қорақалпоғистон Республикаси давлат ҳокимияти ва бошқарув органлари ҳамда маҳаллий давлат ҳокимияти органлари фаолиятини таъминлаш; иқтисодиёт турли тармоқларининг Қорақалпоғистон Республикаси, вилоятлар ва Тошкент шаҳри бюджет ташкилотларини сақлаш; қонун ҳужжатларига мувофиқ иқтисодиёт тармоқларини ривожлантиришнинг мақсадли дастурлари ва тадбирларини амалга ошириш; қонун ҳужжатларида назарда тутилган бошқа мақсадлар.
Хорижий давлатларнинг ҳукуматлари, банклари ва фирмаларига боғланган кредитлар – хорижий давлатларнинг ҳукуматлари, банклари ва фирмалари маблағлари ҳисобидан кредитор мамлакатдан товарлар, ишлар ва хизматлар сотиб олиш учун қайтарилиш ва тикланиш асосида маблағларни жалб қилиш шакли.


Ц


Цессионарий – қайта суғурталашда рискни ўзига қабул қилувчи суғурталовчи.


Э

Эгри (билвосита) солиқлар - хўжалик актлари ва айланмалари ҳамда молиявий операциялардан келиб чиқади. Бу солиқларнинг таркибига қўшилган қиймат солиғи, акцизлар, божхона божлари, қимматбаҳо қоғозлар бўйича операциялардан олинадиган солиқ ва бошқалар киради. Улар баҳо ёки тарифга устама (қўшимча) тарзида (кўринишида) ўрнатилиб, солиқ тўловчиларнинг даромадлари билан белгиланадиган (аниқланадиган) тўғри (бевосита) солиқлардан фарқ қилади.

Эгри (билвосита) солиққа тортиш - даромадлар сарф қилинаётган пайтда тўланадиган солиқлар тизимини ўз ичига олиб, даромадлар билан эмас, балки харажатлар билан боғлиқдир. Масалан, сотувдан олинадиган солиқ (сотув солиғи), акцизлар, қўшилган қиймат солиғи ва ҳ.қ. Эгри (билвосита) солиққа тортишда маҳсулотни ишлаб чиқарувчи ёки хизматни кўрсатувчи уларни таркибида устама (қўшимча) бўлган баҳода (тарифда) сотади ва тушумдан маълум бир солиқ суммасини давлат ихтиёрига ўтказади. Шундай қилиб, амалда у солиқлар йиғувчи, сотиб олувчи эса эгри (билвосита) солиқни тўловчи бўлиб ҳисобланади. Шунга мос равишда эгри (билвосита) солиққа тортишда шу солиқни тўлаши керак бўлган ва шу солиққа тортилиши лозим бўлган юридик ва жисмоний шахслар турлича шахслардир.