Moliya va raqamli axborot texnologiyalari

Sinf Axborot turi 
Ta’riflanish 
Misollar 
1 
Ochiq axborot 
Umumiy 
foydalanuvchi 
axborotlar 
Ommaviy axborot 
vositalarida chop 
etiladigan ma’lumotlar, 
axborot broshyuralari 
2 
Ichki 
axborotlar 
Ochiq ko‘rinishda 
foydalanishi 
mumkin bo‘lmagan, 
lekin undan 
foydalanganda hech 
qanday xavf 
tug‘dirmaydigan 
axborotlar 
Moliyaviy hisobotlar va 
allaqachon o‘tkazilgan 
davrdagi test 
ma’lumotlari, odatiy 
yig‘ilish va uchrashuvlar 
haqidagi hisobotlar, 
firmaning ichki telefonlar 
ma’lumotlari 

---

68 
3 
Konfidensial 
axborotlar 
Axborotning 
tarqalishi bozorda 
katta yo‘qotishlarga 
olib keladi 
Aniq moliyaviy 
ma’lumotlar, rejalar, 
loyihalar, mijozlar 
haqidagi to‘liq 
ma’lumotlar, avvalgi va 
joriy loyihalarda etik 
normalarni buzilishi 
haqidagi ma’lumotlar 
4 
Maxfiy 
axborotlar 
Axborotning 
tarqilishi 
kompaniyaning 
moliyaviy inqirozga 
olib keladi 
(yuzaga keluvchi 
holatlarga bog‘liq) 
Bugungi kunda ixtiyoriy mamlakatning milliy xavfsizligining asosiy tashkil 
etuvchi qismi uning axborot xavfsizligi bilan xarakterlanadi. Axborot xavfsizligini 
ta’minlash muammolari ommaviy axborot texnologiyalarining qog‘ozsiz 
avtomatlashtirilgan boshqaruv asoslariga o‘tishi munosabati bilan murakkablashib 
va konseptual muhim ahamiyat kasb eta boshladi. 
Interaktiv xizmatlar axborot resurslarini konfidensiallik darajasini toifalashdan 
ko‘zlangan maqsad – elektron hukumat interaktiv xizmati axborot resurslarining 
konfidensialligini ximoya qilish vositalari, usullari, uslubiyatlari va zamonaviy 
texnologiyalarini tizimli tahlil etish va muqobillarini tanlash, amalda joriy etishdan 
iborat. 
Qo‘yilgan maqsadga erishish masalalari tarkibiga quyidagilar kiradi: 
1.
Axborot xavfsizligini asosiy tashkil etuvchilar tarkibini aniqlash; 
2.
Konfidensial toifasiga kiritilishi maqsadga muvofiq bo‘lgan ma’lumotlar 
tarkibini aniqlash; 
3.
Konfidensial ma’lumotlarning chiqishi va tarqalishi kanallari va keng tarqalgan 
xurujlarini aniqlash; 
4.
Konfidensial xujjatlarni qayta ishlash texnologik tizimini o‘rganish; 
5.
Konfidensial ma’lumotlarni hismoyalash vositalari va usullarini o‘rganish; 
6.
Konfidensial ma’lumotlar bilan ish yuritishning meyoriy-huquqiy bazasini tahlil 
qilish; 
7.
SHaxsning konfidensial xujjatlar bilan ishlash tartibini va tashkilotning 
konfidensial xarakterga ega bo‘lgan ma’lumotlarga murojaat etish xavfsizlik 
siyosatini o‘rganish; 
8.
Elektron hukumat interaktiv xizmati axborot resurslarini konfidensialligini 
ta’minlash tizimga baho berish va takomillashtirish yuzasidan taklif va tavsiyalar 
ishlab chiqish. 
Interaktiv xizmatlar axborot resurslarini konfidensiallik darajasini toifalash 
jarayonida quyidagi tadqiqot usullaridan foydalanish mumkin: anglash usullari 
(ifodalash, tahlil, kuzatish, so‘rov o‘tkazish); umumilmiy usullar (mavzu bo‘yicha 

---

69 
chop etilgan ishlanmalarni tahlili), shuningdek tashkilotning xujjatlarini tahlil etish 
kabi xujjat yuritish usullari. 
Konfidensiallikni ta’minlashning meyoriy-huquqiy bazasi O‘zbekiston 
Respublikasi Konstitutsiyasiga asosolanadi. Konstitutsiyaning tegishli moddalarida 
shaxsning, oilaning sirlari, xat yozishmalari, telefon muloqotlar, pochta, telegraf va 
boshqa ma’lumotlarning sir saqlanishi kafolatlanadi. Bu turdagi ma’lumotlarga ega 
bo‘lish faqar sud qarorlari bilan amalga oshiriladi. Konstitutsiyada shaxsning 
shaxsiy hayotiga bog‘liq ma’lumotlarni uning roziligisiz yig‘ish, saqlash, 
foydalanish va tarqatish qatiyan man etiladi.
O‘zbekiston Respublikasining fuqarolik kodeksida ham konfidensial 
ma’lumotlar bilan murojaat qilishda yuzaga keladigan munosabatlarni 
muvofiqlashtiruvchi meyorlar o‘z o‘rnini topgan. Fuqarolik kodeksida 
ma’lumotlarning konfidensialligi shaxsiy mulkka ham taaluqli. 
Konfidensial ma’lumotlar xizmat va tijorat sirlariga bog‘liq holda toifalanishi 
mumkin. Bunday ma’lumotlar haqiqiy yoki qiymati yuzasidan kuchga ega 
bo‘lganligi uchun uchinchi shasxga noma’lum bo‘ladi. SHuningdek bunday 
ma’lumotlarga erkin murojaat etishga qonuniy ruxsat yo‘q va ma’lumot egasi uning 
konfidensialligini saqlash uchun himoya choralarini ko‘radi. 
Respublikada konfidensial ma’lumotga ega bo‘lgan xujjatlarni saqlash, ro‘yxatga 
olish, foydalanishning yagona tartibini belgilovchi meyoriy-huquqiy dalolatnoma 
mavjud emas.