I bob bo’yicha xulosa
Xulosa qilib aytadigan bo’lsak, mamlakatimiz budjeti daromadlarida egri
soliqlarning salmog’ini oshirish va ayniqsa, qo’shilgan qiymat va aksiz soliqlarini
budjet daromadlaridagi barqarorligini taminlash lozim. Bundan tashqari,
qo’shilgan qiymat solig’ini undirishda soliqni oldindan undirish holatlarini yo’q
qilish lozim. Buni shunday izohlash mumkinki, qo’shilgan qiymat solig’ida
soliqning budjetga to’lanishi ishlab chiqarilgan mahsulot sotilishidan oldingi
27
davrga to’g’ri kelmoqda. Bu o’z navbatida, korxonaning moliyaviy holatiga tasir
ko’rsatib, korxonaning investitsion faoliyatini qisqartiradi. Yani, soddaroq qilib
aytadigan bo’lsak, mavjud bo’lmagan daromad uchun soliq olinadi. Bu o’z-o’zidan
milliy ishlab chiqarishga salbiy tasir ko’rsatadi va kelajakda korxonalar tomonidan
davlat budjetiga to’lanadigan soliqlarning qisqarishiga va natijada, budjet
daromadlarining kamayishiga olib keladi.
28
II BOB. DAVLAT BUDJETI DAROMADLARINI
SHAKLLANTIRISHDA EGRI SOLIQLARNING AMALDAGI
HOLATI TAHLILI
2.1. Davlat budjetida egri soliqlar tarkibi va o’zgarish dinamikasi tahlili
Tarixan soliqlar har qanday davlat budjeti shakllantirishning asosiy
manbalaridan biri bo’lib hisoblanadi. Soliq tushumlari hisobidan davlat qurilish va
jamiyatni ta’minlash uchun zarur bo’lgan pul mablag’lari jalb qilinadi. O’zining
mohiyatiga ko’ra soliqlar davlat budjetining yuqori daromadli manbalaridan biri
hisoblanadi. Buning boisi shundaki, birinchidan, soliqlar davlat budjeti tomonidan
qaytarib berilmaslik sharti bilan undiriladi; ikkinchidan, ular budjetning davlat
xarajat qilmaydigan qismi hisoblanadi
15
.
O’zbekiston Respublikasida bozor munosabatlarini shakllantirish mamlakat
prezidenti I. A. Karimov tomonidan ishlab chiqilgan besh asosiy tamoyilga asosan
amalga oshirildi. Mazkur tamoyillardan biri davlatning bozor munosabatlariga
o’tish sharoitida bosh islohotchilik rolini bajarish hisoblanadi. Bu esa,
iqtisodiyotga davlat aralashuvining faolligini belgilab beradi. Shubhasiz, bu
jarayonda asosiy o’rinni birinchi boshqaruv vositasi sifatida soliqlar egallaydi.
Prezidentimiz I. A. Karimov soliqlarning iqtisodiyotni boshqarishdagi ahamiyatiga
to’xtalib, jumladan shunday deganlar: “Bozor munosabatlariga o’tish sharoitida
soliqlar iqtisodiy siyosatni amalga oshirishda eng muhim boshqaruvchi omil bo’lib
qoladi”.
16
Yuqoridagi bayon etilgan holatlarning natijasi o’laroq, O’zbekiston
Respublikasi davlat budjetining daromadlari tarkibida soliqlarning yuqori salmoqni
egallashi yuzaga kelgan. Bu tabiiy holat hisoblandi. Chunki ilk davlatlar paydo
15
A. Jo’raev. Davlat budjeti daromadlarini shakllantirishning samarali yo’llari. Monografiya. T.: “Fan” 2004 54-bet
16
Karimov. I. A. O’zbekiston buyuk kelajak sari. T.: O’zbekiston, 1998. 358-bet
29
bo’lgandan beri soliqlar davlat budjetining asosi bo’lib xizmat qilib kelmoqda. Shu
bilan birgalikda, soliqlar davlatning iqtisodiy tayanchi hisoblanadi.
Davlat budjeti daromadlari tarkibida soliqli daromadlar darajasining yuqori
yoki past bo’lishi hukumatning soliq siyosatiga ko’p jihatdan bog’liq bo’lib, uni
tavsiflovchi asosiy ko’rsatkichlardan biri soliq tushumlarining YAIMdagi sal-
mog’ining o’zgarishi hisoblandi.
1-jadval
O’zbekiston Respublikasida soliq tushumlarining YAIMdagi
salmog’ining o’zgarishi(%)
17
N Ko’rsatkichlar
2000
2011
2012
2013
2014
1 YAIM
100
100
100
100
100
2 Soliq tushumlarining
YAIMdagi salmog’i
24.6
20.2
20.1
19.9
19.5
Keltirilgan jadval ma’lumotlardan ko’rinadiki, 2011-2014-yillar
mobaynida mamlakatimizda soliq tushumlarining YAIMdagi salmog’i pasayish
tendensiyasiga ega bo’lgan. Buning sababi, soliq tushumlarining o’sish suratidan
YAIMning o’sish suratini yuqori bo’lganligi hisoblanadi. Soliqlarning fiskal
funksiyasi nuqtai-nazarda bu salbiy holat hisoblanadi. Chunki, davlatning ijtimoiy-
iqtsodiy xarajatlarini moliyalshtirish imkoniyatini pasyib borayoyganligidan
dalolat beradi. Lekin, soliqlarning iqtisodiy funksiyasi nuqtai-nazardan bu ijobiy
holat hisoblanadi. Buning boisi shundaki, soliq tushumlarining YAIMdagi
salmog’ini kamayishi davaltning iqtisodiyotga aralashuvi qisqarayotganligi,
yuridik va jismoniy shaxslarning soliq yukini yengillashayotganining natijasi
bo’lishi mumkin. Bizning fikrimizcha, yuqorida qayd etilgan mazkur holatni ijobiy
17
O’zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi va Davlat statistika qo’mitasining malumotlari asosida tayyorlandi.
30
tarzda baholash lozim, chunki milliy iqtisodiyotni rivojlantirishning hozirgi
bosqichida hukumat tomonidan xo’jalik sub’ektlari va aholining soliq yukini
yengillashtirish, davlatning iqtisodiyotga aralashuvi darajasini tobora qisqartirib
borish siyosati amalga oshirilmoqda.
Hozirgi vaqtda O’zbekiston Respublikasi davlat budjetining soliqli
daromadlarining umumiy hajmida qo’shilgan qiymat solig’i, aksiz solig’i, jismoniy
shaxslardan olinadigan daromad solig’i, korxonalar foydasidan olinadigan soliqlar
bo’yicha tushum summalari yuqori salmoqni egallaydi. Buning asosiy sababi
shundaki, birinchidan, bozor munosabatlariga o’tish iqtisodiyotiga ega
mamlakatlarda egri soliqlar nisbatan uzoq davr mobaynida o’zining fiskallik
ahamiyatini saqlab qoladi. Bizning mamalakatimiz ham ana shunday davlatlar
toifasiga kiradi va binobarin, egri soliqlarning davlat budjeti daromadlari
tarkibidagi salmog’i nisbatan yuqoridir. Ikkinchidan, aholi turmush darajasi
oshishi, ularga tadbirkorlik faoliyati bilan shug’ullanish uchun zarur bo’lgan shart-
sha-roitlarning yaratilishi aholi daromadlarining nominal va real hajmlarining
oshishiga olib keladi.
Taxlil natijalarida shuni ko’rish mumkinki Davlat budjeti daromadlar
qismini asosini egri soliqlar tashkil etadi. Buni quidagi 5-rasmda ham ko’rish
mumkin;
5-rasm
O’zbekiston Respublikasi davlat budjeti daromadlari tarkibi
18
18
O’zbekiston Respublikasi Prezidentining 2012 yil 25 dekabr №1887-sonli, 2013-yil 25 dekabrdagi №2099 sonli
2014- yil 25- dekabrdagi №2270 qarorlari asosida tayyorlandi
31
Bundan ko’rinadiki Davlat budjetining asosiy qismi egri soliqlar orqali
shakllangan va u 2012-yilda Davlat budjetining 54,3 foizini tashkil etgan bo’lsa,
2013-yilda 51,9 foizni, 2014-yilda esa 51,8 foizni tashkil etmoqda(5-rasm). Bu
rasmdan egri soliqlar ulushini kamayib borishini kuzatishimiz mumkin, bunga
sabab boshqa soliqlar asosan mol-mulk va resurslar to’lovlari solig’ini ulushini
ortib borishi hisobiga hamda hozirgi vaqtda ko’pgina kichik biznes subektlariga
berilayotgan soliq imtiyozlari natijasi sifatida qarashimiz mumkin. Prezidentimiz
kichik biznes subektlarini qo’llab quvvatlash maqsadida QQSni stavkasini kichik
biznes subektlari uchun pasaytirilishi va ularning ishlab chiqarish saloxiyatini
oshirish, mahsulotlarini raqobatbardoshligini taminlash va mahsulotga bo’lgan
talabni oshirishni ko’zlagandir. Bu haqda prezidentimiz quidagi fikrlarni aytib
o’tgan “Korxonalar zimmasidagi soliq yukining yengillashtirilishi, qo’shilgan
qiymatdan olinadigan soliq stavkasining kamaytirilishi oqibat natijada ishlab
chiqarishni jonlantirishga olib kelishi lozimki, bu narsa iqtisodiyotni
barqarorlashtirish muammosini hal etishda g’oyat katta ahamiyatga ega”.
19
QQS
stavkasi 1992-yilda 30 foizni tashkil etgan bo’lsa, 1997-yilda 18 foizni va 1998-
yildan hozirgi kungacha 20 foizni tashkil etmoqda.
Egri soliqlarni tarkibi ko’rib chiqadigan bo’lsak ular tarkibida asosiy o’rinni
qo’shilgan qiymat solig’i egallaydi, undan kegngi o’rinda aksiz va boj to’lovlari
egallaydi hamda eng kam ulishni Transport vositalariga benzin, dizel yoqilg’isi va
gaz iste’moli uchun soliq egallaydi. Buni quidagi jadvalda ham ko’rish mumkin.
(2-jadval)
Egri soliqlar tarkibida QQS va aksiz soliqlari 2012-2014-yillar oralig’ida
egri soliqlarning 85-87 foizni tashkil etmoqda. Bu ko’rsatgich ancha yillardan beri
o’zining yuqori salmog’ini saqlab kelmoqda.
QQS egri soliqlar tarkibida 2012-yilda 57,2 foizni, 2013- yilda 56,4 foizni va
2014 yilda 58,4 foizni tashkil etib o’zining soliqlardagi ulushini saqlab qolgan.
2015- yilda ham 56,1 foizni tashkil etishi rejalashtirilgan.
19
Karimov. I. A. O’zbekiston buyuk kelajak sari. T.: O’zbekiston, 1998. 360-bet
32
2-jadval
O’zbekiston Respublikasi budjet amaliyotida egri soliqlarning tarkibi va
dinamikasi(%)
20
Ko’rsatkichlar
2012
2013
2014
Egri soliqlar – jami
100
100
100
Shu jumladan:
QQS
57.2
56.4
58.4
Aksiz solig’i
30.4
31.1
28.9
Boj solig’i
7.3
7.5
7.3
Transport vositalariga benzin, dizel yoqilg’isi va
gaz iste’moli uchun soliq
5.1
5
5.4
Aksiz solig’i hamegri soliqlar tarkibida o’zining yuqori o’rnini saqlab
kelmoqda va 2012 yilda 30,4 foizni, 2013- yilda 31,1 foizni, 2014-yilda esa 28,9
foizni egallagan. 2015-yilda reja hisobotida ham aksiz solig’I 28.9 foizni tashkil
etishi rejalashtirilgan.
2-jadval malumotlaridan ko’rinadiki, 2012-2014 yillarda bojxona boji ham
o’sish tendensiyasiga ega bo’lib kelmoqda va 2013 yil 2012 yildagi 7,3 foizdan 7,5
foizga tashkil etgan. Bundan xulosa shuki, respublikamizda xo’jalik yurituvchi
subektlarning va aholining tashqi savdo operatsiyalarni rivojlanib borayotganidan
dalolat beradi.
Transport vositalariga benzin, dizel yoqilg’isi va gaz iste’moli uchun soliq
turining ham keyingi yillarda egri soliqlar tarkibida o’sganligini ko’rishimiz
20
Moliya vazirligining 2012-2014-yillardagi Davlat budjeti ijrosi to’g’risidagi malumotlari asosida tayyorlangan
33
mumkin. Bu holat so’nggi yillarda mazkur yoqilg’i mahsulotlariga talabning oshib
borayotganligi bilan izohlanadi.
6-rasm
Jami egri soliqlar tarkibiy ulushi(%da)
21
6-rasmda egri soliqlarni tarkibiy tuzilishidagi ulushina yanada yaqqalroq
ko’rishimiz mumkin. Unda egri soliqlar tarkibida yarmidan ko’p qismini
qo’shilgan qiymat solig’i egallagan. Ko’rinib turibdiki eng kam ulush transport
vositalariga benzin, dizel yoqilg’isi va gaz istemoli uchun soliq egallamoqda.
Bunga sabab soliq miqdori faqat transportlar istemoli uchun qabul qiladigan
benzin, dizel, gaz miqdoriga bog’liq. Ya’ni bu soliq transport vositalari
harakatlanishi uchun kerak bo’ladigan yoqilg’ilarga nisbatan malum summada
ustama shaklida qo’llaniladi.
Miqdoriy jihatdan Davlat byudjetining daromadlari yaratilgan (ishlab
chiqarilgan) yalpi ichki (milliy) mahsulotda (milliy daromadda) davlatning
ulushini ko’rsatadi. Ularning absolyut hajmi va salmog’i mamlakatning yalpi ichki
(milliy) mahsuloti (milliy daromadi)ning umumiy hajmi, u yoki bu davrda davlat-
ning oldida turgan siyosiy, iqtisodiy, ijtimoiy, mudofaa va bosh-qa vazifalar bilan
belgilanadi.
21
Moliya vazirligining 2012-2014-yillardagi Davlat budjeti ijrosi to’g’risidagi malumotlari asosida tayyorlangan
34
Ana shularga muvofiq ravishda Davlat byudjetida mablag’larni
kontsentratsiya qilish (to’plash, yi-g’ish) miqdori va ularni undirishning shakl va
metodlari aniqlanadi.
Egri soliqlar mahsulot bahosiga yoki xizmat ta’rifiga ustama sifatida
belgilanadigan tovarlar va xizmatlardan olinadigan soliqlardir. Egri soliqlar
ob’ektini belgilashda davlat tovar yoki xizmatlarning sotilish paytida ushbu
qiymatning bir qismiga o’z huquqlarini da’vo qilishi bilan haqiqatda yangi
qiymatning taqsimlanishida ishtirok etadi. Egri soliqlar to’g’ri soliqlardan farqli
o’laroq soliq to’lovchining daromad yoki mol-mulkiga bevosita bog’liq emas. Shu
sababli, egri soliqqa tortish jarayonida yuzaga keladigan soliq yuki soliq
to’lovchilarning moliyaviy faoliyatiga to’g’ridan-to’g’ri ta’sir qilmaydi.
Egri soliqlar asosan xazinaga molik ahamiyatga ega, chunki bu soliqlar
tovarlarni sotish, ish va xizmat ko’rstishdan tushgan umumiy mablag’lardan bir
qismini muntazam ravishda budjetga olish imkonini beradi. Bu soliqlar davlat
budjetining barqaror daromadlari bo’lib, ular sotilgan mahsulot va ko’rstilgan
xizmatdan uzluksiz tushib turadigan pulga yaqin bo’lgan tovar ishlab
chiqaruvchilar faoliyatining miqdoriy ko’rsatkichlariga va ularning to’lov
muddatlariga bog’liq emas.
3-jadval malumotlaridan ko’rishimiz mumkinki 2012-yilda davlat budjeti
20614 mln so’mni tashkil etgan bo’lsa, 2013- yil 25105 mln so’ni, 2014 – yilda
30161 mln so’mni tashkil etgan va kelgusi 2015 -yilda esa 36185 mln so’mni
tashkil etishi rejalashtirilgan. Bu bevosita mamlakat YaIMni o’sishi, kichik biznes
va tadbirkorlarga yaratilayotgan keng imkoniyatlar natijasida mamlakatda soliq
bazasining o’sishi natijasi deb bilaman. Egri soliqlarning ham yilda yilga daromadi
oshib borayotgani mamlakatda ishlab chiqarish quvvatlarining oshayotganligi bilan
baholashimiz mumkin.
35
3-jadval
2012-2015-yillarda O’zbekiston Respublikasi Davlat budjeti
daromadlarining asosiy ko’rsatgichlari
22
Ko’rsatgichlar
2012 yil
2013 yil
2014 yil
2015 yil (reja)
Ming.so’m Jami
nis-n
% da
Ming.so’m Jami
nis-n %
da
Ming.so’m
Jami
nis-n %
da
Ming.so’m Jami
nis-n
% da
I.
Davlat
maqsadli
jamg’armalarisiz- jami
20614100,0 100
25104900,0 100
30160800,0 100
36184900,0 100
1.To’g’ri soliqlar
5196400,0 25,2 6583100,0 26,2
7790400,0
25,8
8554300,0 23,6
2. Egri soliqlar
11187800,0 54,3 13039400,0 51,9
15618200,0 51,8
19115800,0 52,9
2.1. Qo’shilgan qiymat
solig’i
6784500,0 33,0 7737800,0 30,8
9123100,0
30,2
10721700,0 29,7
2.2. Aksiz solig’i
3115500,0 15,1 3726500,0 14,8
4506000,0
15,0
5528800,0 15,3
2.3. Bojxona boji
732400,0
3,5
992600,0
4,0
1142000,0
3,8
1583600,0 4,4
2.4.
Transport
vositalariga benzin, dizel
yoqilg’isi
va
gaz
ishlatganlik
uchun
olinadigan soliq
555400,0
2,7
582500,0
2,3
847100,0
2,8
1281700,0 3,5
3. Mol-mulk solig’i va
resurs to’ovlari
2746400,0 13,3 3755500,0 15,0
4521400,0
15,0
5741800,0 15,9
4. UStama foyda solig’i
250000,0
1,2
294500,0
1,2
388400,0
1,3
548200,0
1,5
5. Boshqa daromadlar
1233500,0 6,0
1432400,0 5,7
1842400,0
6,1
2224800,0 6,1
Bularning barchasi davlat moliyasida amalga oshirilayotgan budjet-soliq
siyosati natijasi hisoblanadi. Byudjet daromadlarida egri soliqlarning yuqoriligi,
to‘g‘ri soliqlarning pastligini ifodalaydi va ishlab chiqaruvchilarga soliqlardan
kata imtiyoz borligini ham ko‘rsatadi. Chunki, soliq tizimi tarkibi ikki guruhga
bo‘linib, egri va to‘g‘ri soliqlarni tashkil etadi. Birining stavkasini pasaytirish
bilan birining stavkasi oshiriladi. Lekin, oxirgi yillarda davlat byudjeti
daromadlarida egri soliqlar salmog‘I pasayib bormoqda.
22
O’zbekiston Respublikasi Prezidentining 2012-2014- yillardagi yil yakunlari bo’yicha Vazirlar Mahkamasigi
maruzasi asosida
36
Quyidagi rasm orqali daromad turlarining umumiy daromadlardagi ulushi
qanday dinamika orqali rivojlanib borayotganligini ko’rishimiz mumkin(7-rasm).
7-rasm
Davlat budjeti soliqli daromadlari turlarining umumiy daromaddagi ulushi
23
Yuqoridagi rasm malumotlarini ko’zdan kechiradigan bo’lsak, to’g’ri
soliqlarning umumiy daromadlar tarkibidagi ulushi 2012-yilda 25.2 foizni, 2013-
yilda 26.2 foizni, 2014-yilda esa 25.8 foizni tashkil etib nisbatan barqarorlik
xolatini ko’rish mumkin. Egri soliqlar to’g’risida shuni aytish mumkinki, ularning
ulushi 2012-yilda 54.3 foizga, 2013-yilda 51.9 foizga hamda 2014-yilda 51.8
foizga teng bo’lgan. Ya’ni yildan yilga ulushi nisbatan kamayib bormoqda. Resurs
to’lovlari hamda mol-mulk solig’i esa 2012-yilgi 13.3 foizdan 2013-yilda
birdaniga 15 foizga ko’tarilgan va 2014-yilda ham shu ulushini egallab qolgan.
Bunga sabab qilib respublikamizda bir muncha resurs to’lovlari, mol-mulk solig’i
stavkalarini oshganligini, jismoniy va yuridik shaxslarning mulki yildan yilga o’sib
borayotganligini aytishimiz mumkin. Ta‘kidlash joiz davlat budjetining soliqsiz
daromadlari ham yil-yilga oshib bormoqda.
23
O’zbekiston Respublikasi Prezidentining 2012-2014- yillardagi yil yakunlari bo’yicha Vazirlar Mahkamasigi
maruzasi asosida
37
8-rasm
Davlat budjetida egri soliqlarning o‘rni
24
Davlat budjeti daromadlarida asosiy o’rinni egri soliqlar egallagani xolda
eng asosiy ulush qo’shilgan qiymat solig’i tashkil qilmoqda. 2012 –yilda 33
foizni, 2013-yilda 30,8 foizni, 2014-yilda 30,2 foizni tashkl etgan. Lekin uning
ulushi yildan yilga tushib bormoqd, bunga sabab boshqa soliqlar ulushi oshib
borishi va soliq imtiyozlari sabab bo’lgan. Shunga qaramay qo’shilgan qiymat
solig’i Davlat budjetining qariyib ¼ qismini tashkil etmoqda(8-rasm).
Yuqoridagilarni ishlab chiqish va amalga oshirishda davlat va byudjetga
daromadlarni to’lovchilar o’rtasidagi manfaatlarning oqilonaligini ta’minlashga
katta e’tibor bermoq lozim. Bozor iqtisodiyotiga o’tish davrida davlatning yangi
vazifalari paydo bo’ladi. Bularga bizning respublikamizda kam ta’minlanganlarga
ijtimoiy yordam ko’rsatish, bozor iqtisodiyoti infratuzilmasini (sanoatda, qishloq
xo’jaligida, moliya tizimida) tashkil qilish kiradi. Shu yerda davlat kuchli sotsial
siyosat tadbirlarini amalga oshirish uchun pensionerlar, nafaqaxo’rlar, talabalar,
ko’p bolali onalar va boshqalarni ko’proq mablag’ bilan ta’minlash zarurligini
anglab cheklangan tovarlar bahosidagi farqni byudjet hisobidan qoplaydi va ularga
24
O’zbekiston Respublikasi Prezidentining 2012-2014- yillardagi yil yakunlari bo’yicha Vazirlar Mahkamasigi
maruzasi asosida
38
boshqa xarajatlarni davlat hisobidan amalga oshiradi, mahallalarda kam
ta’minlanganlarga moddiy yordamlar tashkil etadi. Shu bilan birga, O’zbekiston
davlati jamiyat a’zolari osoyishtaligini saqlash maqsadida o’zining mudofaa
qobiliyatini saqlab va mustahkamlab turishga, texnika va o’q-dorilarga ham
mablag’lar sarflaydi, qolaversa, davlat fuqarolar xavfsizligi uchun ham ko’plab
mablag’ yo’naltirishga majbur.
Davlat budjeti daromadlariga ta’sir qiluvchi omillar juda ham ko’p bo’lib,
ularga quyidagilarni misol qilib keltirish mumkin:
makroiqtisodiy ko’rsatkichlar, ya’ni yalpi ichki mahsulot hajmi, narxlarning
o’sish darajasi, aholining ish bilan bandligi hamda daromadlari va h.k;
davlatning fiskal siyosati, ya’ni soliq stavklalarini o’zgartirish, ular bo’yicha
imtiyozlar berish, xarajatlarni kamaytirish yoki ko’paytirish va boshqalar;
boshqa omillar.
Umuman olganda, davlat budjeti daromadlari yildan-yilga o’zgarib turadi,
chunki har yili o’ziga xos narxlarning o’sishi darajasi, ishsizlik sur’ati va boshqa
ko’rsatkichlar ham hukm suradi.
Shunday qilib, soliqlar davlat budjetini shakllantirishning asosiy manbai
bo’lib, qadim zamonlardan beri jamiyatdagi mahsulotning bir qismini davlat pul
mablag’lari tomon yo’naltirib kelgan. Shuning uchun ham soliqlar bozor va
nobozor iqtisodiy madaniyatning asosiy elementi hisoblanadi. Shu bilan birgalikda
soliqqa tortish insoniyat sivilizatsiyasining voqeligini o’zida aks ettiradi va
uning ajralmas bo’lagi hisoblandi. Shved iqtisodchisi S. Fisherning fikriga ko’ra,
“soliqlar – bu bizning jamiyat sivilizatsiyasi uchun to’lov majburyatimizdir”
25
.
Bundan ko’rinadiki soliq davlat aholisi uchun davlatning o’z funksiyalarini
bajarishi uchun to’lovni amalga oshiruvchi manbalardan biri ekan. Nafaqat
fuqarolar balki korxona va tashkilotlat ham bunga javobgardur.
25
Zavalishina. I
2
. A. The pragma Corporation enterprise devolopment project. T.:2003 4-bet
39
Do'stlaringiz bilan baham: |