Молия” кафедраси ҳ.Ҳ. Имомов “давлат қарзларини бошқариш” фани бўйича

5. Давлат бюджети тақчиллигини қоплашнинг инфляцион ва ноинфляцион манбаларининг таркиби.

Бюджет тақчиллигини камайтириш чораларга давлат бюджет томонидан тадбирлар, солиқ тизимини яхшилаш, енгил солиқ сиёсатини юритишни талаб қилади. Улар Давлат бюджетининг даромадларини тўлдиришни таъминлаш, кичик хусусий корхоналарни ривожлантиришни рағбатлантириш, чет эл капитали билан бирга, қайта ишлаш ва халқ истеъмоли товарларни ишлаб чиқишларни таъминлаш зарур.

Самарали солиқ тизимини шакллантириш солиқларни рагбатлантириш ролини кучайтириш шу билан бирга солиқ тушумларини орттириш зарур.

1. 
   Баъзи солиқ ставкаларини корректировка қилиш, даромад солигини камайтириш, чунки бу солиқ рагбатлантириш функциясини камайтирди.
   
2. 
   Солиқ имтиезларни имконият даражасида бекор қилиш.
   
3. 
   Солиқларнинг айланиш тезлигини қисқартириш, чунки бу давлат даромадларини инфляциядан қутқаради.
   

Солиқ тўламайдиган жисмоний ва юридик шахсларни аниқлаш. Бу солиқларни йигиш механизмини такомиллаштириш ва солиқ хизматларини ривожлантириш орқали ушбу мақсадга етиш мумкун
Нарх сиёсатида қуйидагиларни қилиш зарур :

• 
  Энергоресурсларга ва пахтага бўлган нархларни дунЁ нархлар даражасига етказиш.
  
• 
  Антимонопол сиёсати оқибатдаги сунъий нархларни кўтарилишини қулда ушлаб туриш, юксак монопол структураларни йириклашувига йўл қўймаслик, рақобат мухитини шакллантириш учун шароитларни яратиш, нархларни иқтисодий регулятор ролини яхшиламок.
  

Бюджет тақчиллигини иқтисодиёт учун таназзулли ходиса сифатида ҳам бир манода тушуниш керак эмас. Чунки, бюджет тақчиллиги давлат томонидан йирик миқёсдаги иқтисодиётга қўйилмалар қилиш заруратидан келиб чиқиши мумкин ва бунда тақчиллик ижтимоий жараёнлар оқимларини таназзуллигини акс эттирмасдан, ижтимоий ишлаб чиқариш структурасидаги прогрессив силжишларни давлат томонидан таъминлашнинг оқибатлари ҳисобланади. Шунингдек, бюджет тақчиллигини молиялаштиришнинг ноинфляцион манбаларидан бир сифатида давлат ҳаражатларини қарзли молиялаштириш сиёсатидан кенг фойдаланилади.
Таниқли иқтисодчи Ж Кейнснинг фикрича иқтисодий ўсишни жонлантириш ва тўлиқ бандликни таъминлаш мақсадида камомадли молиялаштириш сиёсатини тавсия қилади²². Бюджет тақчиллиги мамлакатдаги фавқулодда ҳолатлар- урушлар, табиий офатлар, сиёсий муҳитдаги ўзгаришлар натижасида давлат ҳаражатлариниг кўпайиши натижасида вужудга келиши мумкин. Бундай тақчилликни молиялаштиришда инфляцион манбалардан фойдаланмай, давлат ҳаражатларини қарзли молиялаштириш усулидан фойдаланиш лозим деб ҳисоблайди.