Moliya fanidan ma’ruza matnlari 1-mavzu: Moliyaning mohiyati va funksiyalari Reja: Moliyaning ijtimoiy-iqtisodiy mohiyati

 
Davlat soliq qо‘mitasi о‘z vakolatlari doirasida quyidagilarga haqlidir: 
1)
Respublika nazorat organlari faoliyatini muvofiqlashti-rish kengashi tomonidan 
tasdiqlangan ish Rejasiga muvofiq boshqa tekshiruv va nazorat organlarini jalb etgan holda, 
mulkchilikning barcha shakllaridagi xо‘jalik Yurituvchi sub’yektlarning Moliyaviy-xо‘jalik 
faoliyatini tekshirish;
2)
coliq tо‘lovchilarda (jumladan soliq tо‘lovchilar bilan bog’langan qarshi sub’yektlarda) 
Moliyaviy hujjatlar, shartnomalar, smetalar, soliqlarni hisoblab yozish va tо‘lash hamda eksport-
import bilan bog’liq bо‘lgan hujjatlarni hujjatlar asosida tekshirish, tekshiruv vaqtida Yuzaga 
kyeladigan masalalar bо‘yicha zarur bо‘lgan tuShuntirish, ma’lumotnoma va ma’lumotlarni 
olish;
3)
savdo, tovarlarni sotish va xizmat kо‘rsatish, aksiz spirtli ichimlik va tamaki 
mahsulotlarini realizasiya qilish va markalash qoidalariga rioya etilishi, naqd pul mablag’larining 
tо‘liq kirim qilinishi, nazorat-kassa apparatlarini qо‘llash qonunchiligiga rioya etilishi va 
boshqalarni nazorat qilish. 
О‘zbekiston Respublikasi Davlat soliq qо‘mitasi tizimida Bosh nazorat-taftish 
boshqarmasi
8
tuzilgan bо‘lib, uning Qoraqalpog’iston Respublikasi, viloyatlar va Toshkyent 
shahar bо‘linmalari mavjud. 
Mazkur organning asosiy vazifalari quyidagilardan iborat: 

xо‘jalik Yurituvchi sub’yektlarning soliq qonunchiligiga rioya etishi bо‘yicha 
Moliyaviy-xо‘jalik faoliyatini belgilangan tartibda hujjatlar asosida tekshiruvlarni hamda 
7
Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 2000 йил 5 майдаги 180-сонли 
қарори билан тасдиқланган 
8
Ҳукуматнинг «Давлат солиқ хизмати органлари фаолиятини ташкил этишни 
такомиллаштириш тўғрисида» 2000 йил 13 мартдаги 87-сонли қарори билан тузилган.
Ушбу орган тўғрисидаги Низом Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси 
томонидан 2000 йил 5 майдаги 180-сонли қарор билан тасдиқланган. 

---

hukumat qarorlari bilan soliq organlari zimmasiga Yuklatilgan masalalar bо‘yicha nazorat 
tekshiruvlarini tashkil etish va о‘tkazish; 

xо‘jalik Yurituvchi sub’yektlardan olinadigan soliqlar va yig’imlarning hisoblab 
yozilishi, undirib olinishida qonuniylikka rioya etilishi, byudjetga tо‘lovlarning tо‘g’ri 
hisoblanishi va о‘z vaqtida kiritilishini nazorat qilish; soliq qonunbuzarliklarini aniqlash, 
ogohlantirish va tо‘xtatish; 

о‘tkazilgan hujjatli va nazorat tekshiruvlari (hisoblangan summalar, Moliyaviy 
sanksiyalar, ma’muriy jarimalar va h.k.ni undirib olish) yakuni bо‘yicha xо‘jalik Yurituvchi 
sub’yektlarning byudjet oldidagi majburiyatlari bajarilishini nazorat qilish; 

soliq qonunchiligining buzilishiga oid ma’lumotlarni hamda hujjatli va nazorat 
tekshiruvlari natijasida aniqlangan boshqa faktlarni umumlashtirish va tahlil etish va h.k. 
Davlat soliq qо‘mitasining Bosh nazorat-taftish boshqarmasi о‘z zimmasiga Yuklatilgan 
vazifalarni hal etishi va funksiyalarini bajarishi uchun quyidagi huquqlarga ega:
- Yuridik va jismoniy shaxslardan xо‘jalik Yurituvchi sub’yektlar (soliq tо‘lovchilar) 
faoliyatiga tyegishli ma’lumot, axborot, ma’lumotnoma, hujjatlar va ularning nusxalarini olish;
- banklar va boshqa kredit-Moliya muassasalaridan xо‘jalik Yurituvchi sub’yektlar (soliq 
tо‘lovchilar)ning hisob-kitob va boshqa hisobvaraqlarida amalga oshirilgan opyerasiyalari 
tо‘g’risidagi ma’lumotlarni belgilangan tartibda olish. 
Davlat Moliyaviy nazorati bо‘yicha funksiyalarni bank tizimi ham bajaradi. О‘zbekiston 
Respublikasining «О‘zbekiston Respublikasining Markaziy banki tо‘g’risida» 1995 yil 21 
dyekabrdagi qonuniga muvofiq u bank tizimi barqarorligini qо‘llab-quvvatlash, omonatchilar va 
kreditorlarning manfaatlari himoyalanishini ta’minlash maqsadida bank nazoratini va banklar 
faoliyatini tartibga solishni amalga oshiradi.
Markaziy bank nazorat funksiyalarini bajarish bо‘yicha о‘z vakolatlarini amalga oshirish 
Yuzasidan bank opyerasiyalarini amalga oshirish, buxgaltyeriya hisobini Yuritish va bank 
statistik hisobotini Yuritish, yillik hisobotlarni tuzish uchun banklar tomonidan bajarilishi 
majburiy bо‘lgan qoidalarni belgilaydi.
Markaziy bankka quyidagi huquqlar berilgan: 
1)
banklardan hisobotlar va boshqa hujjatlarni olish va tekshirish, ularning faoliyati, 
jumladan opyerasiyalari tо‘g’risida axborot, ma’lumotlarni sо‘rash va olish; 
2)
olingan axborot, ma’lumotlar bо‘yicha tuShuntirishlar talab qilish; 
3)
banklarning ichki auditi bо‘yicha talablar belgilash; 
4)
bank aktivlarini sifat bо‘yicha tasnif qilish va aktivlar bо‘yicha kо‘rilishi mumkin 
bо‘lgan zararlarni qoplash uchun Shunday zaxiralar tuzishni talab qilish; 
5)
banklarga ular faoliyatida aniqlangan tartibbuzarliklarni bartaraf etish bо‘yicha 
bajarilishi majburiy bо‘lgan yozma buyruqlar, kо‘rsatmalar jо‘natish. 
Tekshiruvlar Markaziy bank tomonidan belgilanadigan vakolatli vakillari va auditorlar 
tomonidan о‘tkaziladi. 
Davlat Moliyaviy nazoratning ayrim funksiyalarini boshqa organlar ham bajaradi. Bu, 
xususan, О‘zbekiston Respublikasi Davlat mulk qо‘mitasi huzuridagi Qimmatli qog’ozlar bozori 
faoliyatini muvofiqlashtirish va nazorat etish markazi
9
ga taalluqli bо‘lib, uning zimmasiga 
barcha davlat organlari va xо‘jalik Yurituvchi sub’yektlar tomonidan qimmatli qog’ozlar 
tо‘g’risidagi qonunchilikka rioya etilishini nazorat qilish vazifasi Yuklatilgan.