Moliya fanidan ma’ruza matnlari 1-mavzu: Moliyaning mohiyati va funksiyalari Reja: Moliyaning ijtimoiy-iqtisodiy mohiyati

 
3-mavzu: Moliya tizimi 
Reja: 
1.
 
Moliya tizimining sohalari va bug’inlari 
2.
 
YEtakchi xorijiy mamlakatlarning davlat Moliya tizimi 
 
 
 
1.
 
Moliya tizimining sohalari va bug’inlari. 
 
 
Jarayonida turli pul fondlari(dan) shakllanadigan va foydalaniladigan Moliyaviy 
munosabatlar turli sohalarining majmuiga Moliya tizimi deyiladi. Unga boshqacha ham ta’rif 
berish mumkin: davlat va korxonalarning pul fondlarini shakllantirish, taqsimlash va foydalanish 
borasidagi shakl va myetodlar tizimiga Moliya tizimi deyiladi. “Moliya tizimi” tuShunchasi keng 
ma’nodagi “Moliya” tuShunchasining taraqqiyoti natijasidir. Mamlakatda bozor islohotlarining 
amalga oshirilishi va prinsipial jihatdan butunlay yangi bо‘lgan iqtisodiy va Moliyaviy 
siyosatning hayotga tatbiq etilishi Moliya tizimining sohalari va bug’inlariga nisbatan ob’yektiv 
ravishda yangicha yondoShuvni taqazo etdi. Unga muvofiq ravishda, dastlab, Moliya tizimi
quyidagi ikki sohaga bо‘linadi: 

davlat Moliyasi va mahalliy Moliya; 

xо‘jalik Yurituvchi sub’yektlar Moliyasi. 
О‘z navbatida, Moliya tizimining har bir sohasi pul fondlari va daromadlarni 
shakllantirishning konkryet shakllari va myetodlariga bog’liq ravishda bir nyecha bug’inlardan 
tashkil topadi. Masalan, davlat Moliyasi va mahalliy Moliya quyidagi bug’inlardan tashkil 
topishi mumkin: 

Davlat byudjeti; 

maqsadli nobyudjet fondlari; 

davlat krediti. 
Shuningdyek, xо‘jalik Yurituvchi sub’yektlar Moliyasi quyidagi bug’inlardan iborat: 

tijorat korxonalari va tashkilotlari Moliyasi; 

Moliyaviy vositachilar Moliyasi; 

notijorat tashkilotlari Moliyasi. 
YUqorida kyeltirilganlarni sxemali kо‘rinishda quyidagicha ifodalash mumkin:

---

1-sxema.