Moliya fanidan ma’ruza matnlari 1-mavzu: Moliyaning mohiyati va funksiyalari Reja: Moliyaning ijtimoiy-iqtisodiy mohiyati

 

unumli;
 

tovarli.
 
Asosiy kapital qiymatining bu shakllarda amal qilishi foyda olishni va mehnat 
vositalarining takror ishlab chiqarili-shini ta’minlaydi. 
Kapitalning doiraviy aylanishi davomida aylanma kapital-dan farqli о‘laroq asosiy kapital 
о‘zining istye’mol shaklini birdaniga yо‘qotmaydi, ya’ni davomli muddatda yeskiradi. 
YAngidan yaratilayotgan mahsulotga u о‘zining qiymatini asta-syekinlik bi-lan, yeskirish 
darajasiga qarab о‘tkazadi va tо‘liq qayta tiklangun-ga qadar kо‘plab ishlab chiqarish sikllari 
davomida uni tiklab boradi. Bu jarayon amortizasiya dyeb ataladi va u о‘rnatilgan mye’yorlarga 
muvofiq ravishda har oyda hisoblanadi. 
Ma’naviy yeskirishini inobatga olgan holda mehnat vosita-lari boshlang’ich qiymatini 
tо‘liq tiklash vaqti amortizasiya davri dyeb ataladi. Bu davr tugaganidan sо‘ng asosiy kapitalga 
avanslash-tirilgan pulli qiymat о‘z aylanishini tugatadi va yana mehnat vositasiga aylanadi. Bu 
fursatga yetgunga qadar о‘tkazilayotgan qiymat asta-syekinlik bilan va uzluksiz ravishda 
amortizasiya fon-di kо‘rinishida jamg’arilib boriladi. Sо‘ngra istye’mol qilingan kapitalni 
yangidan qayta tiklashga foydalaniladi. 
Ishlab chiqarish jarayonida asosiy kapitalni buYumlashgan shakli sifatida asosiy fondlar – uzoq 
vaqt davomida natural-istye’molli shaklda ishlab chiqarish jarayonida foydalanilayotgan moddiy 
boyliklar yig’indisi – maydonga chiqadi. Iqtisodiy mо‘ljal-langanligiga kо‘ra asosiy fondlar 
quyidagilarga bо‘linadi: 

asosiy ishlab chiqarish fondlari;