Moddiy ishlab chiqarish asoslari

Sharqiy Sibirning dehqonchilik-chorvachilik va chorvachilik rayonlari
Bu yerlarda vegetatsiya davrining qisqaligi dehonchilik imkoniyatlarini cheklab qo‘yadi. Sharqiy Sibirning janubiy qismidagi tog‘ oralig‘idagi pastliklarda orolsimon joylashgan o‘rmon-dasht va dasht maydonlardagina o‘rtacha sutkalik temperatura yig‘indisi 1400° dan ortadi. Yillik temperatura yig‘indisi ana shunday bo‘lganda g‘alla ekinla­ri ekish mumkin bo‘ladi. Ichkariroq yoki janubroqda joylashgan tog‘ oralig‘i pastliklarida dasht va quruq dasht landshaftlari: Minu­sinsk soyligi, Selenga vodiysi, Chita oblastidagi Shilka va Argun daryolari bo‘ylarida ana shunday landshaftlar uchraydi. Tabiiy muhitning ana shu xususiyatlari Sharqiy Sibirning zamonaviy qishloq xo‘jaligi xususiyatlarini belgilab beradi. Quylar soni va jun yetishtirish ma’lim bir ko‘rsatkichga ega, sug‘oriladigan yerlar maydoni anchagina.
31. G‘alla ekinlari va go‘sht-sut chorvachiligi rayonlari. Dehqonchilik xo‘jaligining eng katta «o‘choqlari»-Chulim buyi-Achinsk va Kansk o‘rmon-dashtlari, Minusinsk soyligidagi dasht va o‘rmon-dashtlaridir. Balagan-Irkutsk o‘rmon-dashtida, shuningdek Buryatiya respublikai va Chita oblastida haydaladigan yerlar maydoni kamroqdir.
O‘rmon-dasht rayonlarida dehqonchilik bilan birgalikda sut-go‘sht chorvachiligi, qurg‘oqchilroq joylarda esa qo‘ychilik ham rivojlangan. Ekinlar asosan ertapishar ekinlardan iborat bo‘lib, ko‘pincha bahorgi bug‘doy, arpa va suli ekiladi. Almashlab ekish qora shudgor va oddiy shudgorga asoslangan. Chorvachilik uchun tabiiy pichanzorlar va yaylovlar katta ahamiyatga ega. G‘arbiy Sibirga qaraganda, bu yerda hosil miqdori u yildan bu yilga, kam farq qiladi.
32. Qo‘ychilik, go‘sht chorvachiligi va Sharqiy Sibirning janubiy qismlaridagi g‘alla dehqonchiligi rayonlari. Ko‘pchilik joylarda dehqonchilik xalaqit beradigan tog‘ relefi, iqlimning ancha quruq kelishi va qishning kamroq bo‘lishi chorva mollarini yaylovlarda boqishga qulaylik tug‘diradi (xususan, qattiq iqlim sharoitiga bardosh beradi­gan chorva mollari uchun). Qo‘ychilik asosiy o‘rin tutadigan eng xarakterli chorvachilik tarmog‘i Chita oblastida, Buryatiya va Tuva respublikalarida, Minusinsk soyligida esa Xakasiya avtonom oblastida tarkib topgan. Yaylovdan olinadigan yem-xashak chorvachilikda foydalaniladigan barcha yem-xashak miqdoriniig 1/3 qismidan 1/2 qismigachasini tashkil etadi. Tabiiy yem-xashak maydoni Tuva respublikasida haydaladigan yerlardan 6 marta, Chita oblastida 2,2 marta, Buryatiya respublikasida 1,8 marta ortiqdir. Yerlarni sug‘orib dehqonchilik qilish ayniqsa Buryatiya va Tuva respublikalarida va Minusinsk soyligida rivojlangan.