Мм "укув кулланма"

Саволлар:  
*
Ягона нусхада сақланиб қолган ѐзма обидалардан 
қайсиларини биласиз? 
*
Уларнинг матнини тиклаш учун танишув қандай 
бошланади? 
*
Ягона нусхада сақланиб қолган ѐзма обидалар матнини 
тиклашда матншунос қандай материалларга суянади? 
*
Қуйидаги таянч сўз ва ибораларни изоҳланг: <умумий 
принциплар, 
хусусий 
принциплар, 
палеографик 
ўқиш, 
текстологик ўқиш, конъектура >. 
*** 
ЎНИНЧИ МАВУ 
Кўп нусхали матнларни тадқиқ этиш 
Адабиѐт: Лихачев Д.С. Текстология. Л., 1983, глава V, c. 175; Ф 
и р д о у с и. Шахнаме. Критический текст. Т. I, Предисловие 
Бертельса Е. Э. М., 1960; М. Ҳамидова. Манбашуносликнинг баъзи 
масалалари. — «Шарқ машъали» ж-ли, 1999.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

102 
Дарснинг мазмуни: Матнларни хиллаш. Таянч нусха 
танлаш. Матн устида ишлаш. 
*** 
Асар кўп нусхаларда сақланиб қолган бўлса, матншунос 
улардан фойдаланиб, энг ишончли матнни юзага келтириши 
керак бўлади. Бунинг учун мавжуд нусхаларнинг барчаси 
тадқиқ назаридан ўтказилиши ва хилланиши лозим. 
Кўп нусхали матнларни тадқиқ этишда нусхаларни хиллаш 
жараѐни қуйидагиларни ўз ичига олади:
—Нусхаларни топиш 
—ўзаро алоқадорлик даражасини аниқлаш 
—кўчирилган нусхалар (копия)ни аниқлаш
—даврини, ўрнини аниқлаш 
Айтайлик, турли нусхаларда матнни йиғиб олдингиз. 
Аввало, уларнинг ўзаро алоқадорлик даражаси аниқладингиз. 
Кейин уларни хиллашга ўтасиз: 
—нуқсонсиз 
—нуқсонли 
—тўла 
—тўла бўлмаган 
—ўзгартириб кўчирилган 
—ўзгартирмай кўчирилган ва ҳоказолар. 
Шундан кейин бир нусхани таянч нусха қилиб белгилаб 
олинади ва кейинги барча ишлар шу нусха атрофида олиб 
борилади. Таянч нусха учун, одатда, қадимий, бенуқсон ва тўла 
сақланган қўлѐзма мўътабар саналади. Аммо ҳаѐтда ҳамма вақт 
мавжуд қўлѐзмаларнинг орасида қадимийси яхши сақланган ва 
бенуқсон бўлавермайди. Шунинг учун бу танловда бирмунча 
кейинроқ юзага келган қўлѐзмага келиб тўхташимиз ҳам 
мумкин. (Нашр учун, барча қўлѐзмалар қиѐсий ўрганиб 
чиқилиб, тадқиқот натижаларига қараб, бошқа таянч нусха 
танланиши ҳам мумкин.) Аммо бошқа нусхалар билан умумий 
жиҳатлари кўпроқ нусхани таянч нусха сифатида танлаган 
маъқул. Шунда ўқилишдаги фарқлар сони кўпайиб кетмайди. 
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

103 
Бундан кейинги ишлар қуйидагилардан иборат бўлади: 
—нусхаларни таққослаш 
—ўқилишдаги фарқларни аниқлаш ва уларни таянч 
нусхага йиғиш
—ўқилишдаги фарқларни таҳлил қилиш 
—қистирилган ва тушиб қолган ўрниларини аниқлаш.