Miynet bazari statistikasi Jobasi

Miynet resurslari balansi – miynet resurslarinin’ jag’dayi ha’m de olardin’ ekonomika tarmaqlari ha’m ekonomikaliq iskerlik tu’rleri boyinsha bo’listiriliwin xarakterlewshi ko’rsetkishler sistemasi.
Jumisqa jaylastiriwg’a za’ru’r shaxslar (jumissizlar) ( ) sani miynet resurslari (MR) saninan miynet penen ba’ntler ( ) sanin ha’m ekonomikaliq aktiv bolmag’anlar ( ) sanin shig’arip taslag’an halda to’mendegi formula boyinsha aniqlanadi:

Miynet resurslari bazari jag’dayin bahalaw ushin to’mendegi ko’rsetkishler sistemasinan paydalaniladi:

• 
  Xaliqtin’ ekonomikliq aktivlik koefficenti;
  
• 
  Ekonomikaliq aktiv bolmag’an xaliq koefficenti;
  
• 
  Jumis penen ba’ntlik koefficenti;
  
• 
  Jumissizliq koefficenti;
  
• 
  Miynet jasindag’I xaliqtin’ demografiyaliq ju’kleme koefficentleri.
  

1. 
   Xaliqtin’ ekonomikaliq aktivlik koefficenti ( );
   

2. 
   Ekonomikaliq aktiv bolmag’an xaliq koefficenti ( );
   

3. 
   Jumis penen ba’ntlik koefficenti ( );
   

yamasa

4. 
   Jumissizliq koefficenti ( ).
   

yamasa

5. 
   Miynet jasindag’i xaliqtin’ demografiyaliq ju’kleme koefficentleri:
   

1. 
   Potencial almasiw koefficenti ( ).
   

bul jerde: – 0-15 jas aralag’indag’I xaliq sani/

2. 
   Pensiya jasindag’ilar boyinsha ju’kleme koefficenti ( ).
   

bul jerde: - pensiya jasindag’i xaliq sani.

3. 
   Uluwma ju’kleme kkoefficenti
   

yamasa
Joqaridag’i keltirilgen ko’rsetkishlerdi to’mendegi sha’rtli misalda ko’rip shig’amiz:
Misal: Respublika boyinsha ekonomikaliq aktiv ha’m ekonomikaliq aktiv bolmag’an xaliq haqqinda to’mendegi mag’liwmatlar keltirilgen:

№	Ko’rsetkishler	2016	2017	2018	2019
1	Turaqli jasaytug’in xaliqtin’ ort sani ( )	26167,0	26488,4	26868,0	27302,7
2	Miynet resurslari sani (MR)	14453,2	14816,5	15219,6	15685,7
3	Miynet jasindag’i miy-netke uqipli xaliq sani ( )	14263,7	14624,5	15036,0	15474,6
4	Miynet jasina shekemgi jastag’i xaliq sani (	9217,1	9110,7	9025,4	8993,5
5	Pensiya jasindag’i xaliq sani ( )	1854,3	1889,5	1944,9	1986,8
6	Ekonomikada jumis penen ba’nt bolg’an pensionerler sani ( )	101,7	108,7	119,1	129,7
7	Ekonomikada jumis pe-nen ba’nt bolg’an jas o’spirimler sani ( )	59,8	72,9	81,9	102,4
8	Ja’mi jumis penen ba’nt bolg’anlar ( )	10196,3	10467,0	10735,4	11035,4
9	Dizimnen o’tken jumissizlar sani ( )	23,2	24,7	25,5	27,7

Berilgen mag’liwmatlar tiykarinda 2019-jil ushin to’mendegi ko’rsetkishlerdi aniqlaymiz:

1. 
   Ekonomikaliq aktiv xaliq sani:
   

=11035,4 + 27,7 = 11063,1

2. 
   Xaliqtin’ ekonomikaliq aktivlik koefficenti:
   

3. 
   Ekonomikaliq aktiv bolmag’an xaliq sani:
   

4. 
   Xaliqtin’ ekonomikaliq emeslik koefficenti:
   

5. 
   Jumis penen ba’ntlik koefficenti:
   

6. 
   Jumissizliq koefficenti:
   

7. 
   Potencial almasiw koefficenti:
   

8. 
   Pensiya jasindag’ilar boyinsha ju’kleme koefficenti:
   

9. 
   Uluwma ju’kleme koefficenti:
   

Ka’rxanada islewshiler sani haqqinda mag’liwmat ka’rxananin’ miynet esabatinda ko’rsetiledi. Ka’rxanada islewshiler saninin’ birlemshi esabati jumisqa qabillaw ha’m jumistan shig’ariw buyriqlarinan baslanadi ha’m ka’rxanada islewshilerdin’ ku’nlik dizimine kirgiziledi. Ka’rxana barliq islewshileri kategoriyalari, turaqli, waqtinsha, ma’wsimlik jumisqa qabillang’an tiykarg’i yamasa ja’rdemshi jumis iskerligine qaramastan, ka’rxana quraminda bo’lek shtattag’i islewshilerden basqa eki jumisti Qatar islewshiler (sovmestiteller)din’ esabinda ju’rgiziledi. Dizimdegi islewshiler sanina jumisqa qabillaniw haqqinda buyriq shiqqan ku’nnen baslap, jumistan shig’ariw haqqinda buyriq shiqqan ku’nge shekem dizimde bolg’anlar kiredi.

Turaqli islewshiler sanina jumisqa qabillaw buyrig’inda mu’ddeti ko’rsetilmegen jumisshilar kiredi. Waqtinsha islewshiler sanina eki ay mu’ddetke shekem yamasa waqtinsha islemey atirg’anlar ornina jumisqa to’rt ayg’a shekem qabillang’anlar kirgiziledi. Ma’wsimlik islewshilerge alti ayg’a shekem ma’wsimlik jumislardi islew ushin qabillang’anlar kirgiziledi. Calendar jumis ku’ni dizimindegi islewshiler sanina sol ku’ni haqiyqatta jumis islegenler ha’m tu’rli sebeplerge baylanisli jumis islemegenler kirgiziledi:

• 
  Xizmet saparinda bolg’anlar;
  
• 
  Gezektegi ha’m qosimsha demalista bolg’alar;
  
• 
  Ma’mleket ha’m socialliq minnetlemelerdiorinlaw menen ba’nt bolg’anlar;
  
• 
  Densawlig’i sebepli;
  
• 
  Adminstraciya ruxsati menen;
  
• 
  Dekret demalisi;
  
• 
  Oqiw demalisi sirtqi bo’lim studentleri ushin h.t.b.
  

Dizimdegi islewshiler sani, ha’r ku’ni jumisqa qabillaw ha’m jumistan shig’ariw sebepli o’zgerip turadi. Tu’rli ekonomikaliq ko’rsetkishlerdi esaplaw maqsetinde dizimdegi islewshilerdin’ ortasha ayliq sani, jumisqa kelgenlerdin’ ortasha sani, haqiyqatta jumis islegenlerdin’ ortasha sani esaplanadi.
Dizimdegi islewshilerdin’ ortasha ayliq sanin ( ) aniqlaw ushin aydin’ ha’r bir ku’ni boyinsha dizimdegi islewshiler sani (I) qosilip, usi aydin’ calendar ku’nler ( ) sanina bo’linedi, yag’niy:

Jumisqa kelgenlerdin’ ortasha sanin aniqlaw ushin ay (da’wir) dawaminda ha’r ku’ni jumisqa kelgenler sanin (ya’ki jumisqa kelgen jumis ku’nlerdi) qosip ( ) usi ay (da’wir)dag’i jumis ku’nler sanina ( ) bo’linedi, yag’niy:

Haqiyqatta jumis islegenlerdin’ ortasha sanin ( ) aniqlawda da’wir dawaminda haqiyqatta islengen adam ku’nlerdin’ uluwma sanin ( ) usi da’wirdegi jumis ku’nler sanina bo’linedi, yag’niy:

Jumisqa kelgenler ha’m haqiyqatta jumis islegenler ortasindag’I pariq a’dette ka’rxananin’ ayibi menen, yag’niy shiyki zat, elektr energiyasi menen, bir so’z benen aytqanda jumis penen ta’miyinlep bermewi sebepli ju’zege keledi, ol ku’n dawaminda ya’ki ayirim jumis saatlarinda boliwi mu’mkin.
Ka’rxana islewshilerinin’ ha’reketin xarakterlew ushin to’mendegi salistirmali ko’rsetkishlerden paydalaniladi:

1. 
   Jumistan shig’ariw koefficenti ( ) – esabat da’wirinde jumistan shig’arilg’anlar sanin ( ) usi da’wirdegi islewshilerdin’ dizimdegi ortasha sanina ( ) bo’liw arqali aniqlanadi:
   

2. 
   Junisqa qabillaw koefficenti ( ) – esabat da’wirinde jumisqa qabollang’anlar sabin ( ) usi da’wirdegi islewshilerdin’ dizimdegi ortasha sanina ( ) bo’liw arqali aniqlanadi:
   

3. 
   Islewshilerdin’ turaqsizliq koefficenti ( ) – esabat da’wirinde o’z qa’lewi boyinsha ha’m ta’rtip-intizamdi buzg’ani ushin jumistan shig’arilg’anlar sanin ( ) usi da’wirdegi islewshilerdin’ dizimdegi ortasha sanina bo’liw arqali aniqlanadi:
   

4. 
   Islewshilerdin’ turaqliliq koefficenti ( ) – esabat da’wiri (jil) dawaminda islegenler sanin ( ) usi da’wir (jil) aqirindag’i islegenlerdin’ (ya’ki islewshilerdin’ dizimdegi ortasha sanina) sanina bo’liw arqali aniqlanadi:
   

5. 
   Islewshilerdin’ uluwmaliq koefficentlik ( ) – esabat da’wiri (jil) dawaminda jumisqa qabillang’anlar sanina ( ), jumistan shig’arilg’anlar sanin ( ) qosip islewshilerdin’ dizimdegi islewshilerdin’ ortasha sanina bo’liw arqali aniqlanadi:
   

Paydalanilg’an a’debiyat:

B.J. Mirzanov, S.X. Bayjanov, K.S. Ismaylov, Q.K. Bekbosinov. “Statistika” (bakalavr ta’lim bag’darlari ushin sabaqliq). . – No’kis.: “Qaraqalpaqstan” baspasi. 2020-jil.