Mineral o‘G‘itlar va tuzlar kimyoviy texnologiyasi 158 16–mavzu: qo’shaloq superfosfat ishlab chiqarish

MINERAL O‘G‘ITLAR VA TUZLAR KIMYOVIY TEXNOLOGIYASI 
165 
16.4 – rasm. Barabanli donadorlash-quritgichi (BDQ): 
1 – aylanuvchi baraban korpusi; 2 – tayanch rolik; 3 - qisgich rolik; 4 – 
elektrodivigatel; 5 – reduktor; 6 – tishli g’ildiraklar; 7 - qaytargich shnek; 8 – 
ko’tarib tashlovchi moslama; 9 – yuklash kamerasi; 10 – forsunka; 11 – tashqi 
returni uzatish uchun quvur; 12 – issiqlik so’rg’ich kirishi uchun ichki quvur; 13 - 
parrakli qabul qiluvchi moslama; 14 – tishli chambarak; 15 – tagi teshik konus; 16 – 
chiqarish kamerasi. 
Issiqlik so’rg’ich yuklash kamerasiga ichki quvur 12 orqali kiradi. Ko’tarib 
tashlovchi moslama quritilayotgan donachalarning erkin tushishidan parda hosil 
qiladi. Bu pardadagi donachalarga changlatilgan suspenziyaning mayda tomchilari 
yopishadi va uning qurishi natijasida donachalar yiriklashadi. BDQ dan chiquvchi 
gazning harorati 120-125
O
C bo’ladi. U changdan dastlab siklon (chang tutgich) da, 
so’ngra esa absorbsion qurilmada yuvilish orqali tozalanadi. 
BDQ apparatlari bir-biridan tuzilish qismlari bilan farqlanadi va muntazam 
takomillashtirib borilmoqda. Ularning ayrimlarida donadorlash va quritishdan tashqari 
sovutish va donachalarga ajratish ham amalga oshiriladi. 
BDQ dan 2-3% namlik bilan chiqadigan quruq donachalar harorati 100-105
O
C
bo’ladi. Sxemada (16.3 – rasm) ko’rsatilishicha, ular elevator 10 bilan elak 11 ga 
uzatiladi, u yerda mahsulotga tegishli fraksiyalar (1-4 mm) ajratiladi. Yirik fraksiyalar 
tegirmon 12 da maydalangandan so’ng yana elakka qaytariladi, maydasi esa tutib 
qolingan chang bilan birgalikda BDQ apparatiga tashqi retur sifatida qaytariladi. 
Retur soni (retur massasining mahsulot massasiga nisbati) 1-2 oralig’ida bo’lishi 
kerak. 
BDQ apparatida suspenziyadan suvning bug’lanishiga qarab undagi suyuq 
fazada erkin H
3
PO
4
konsentratsiyasi ortadi, erigan monokalsiyfosfat konsentratsiyasi 
kamayadi, shuning uchun H
+
ionlarining aktivligi oshadi. Bu esa dikalsiyfosfat 
quyqali qatlamining qisman erishini ta’minlaydi va fosforit zarrachalarining 
parchalanishi davom etadi. Quritilgan qo’shaloq superfosfatda uning parchalanish 
koeffitsienti 80-85% ga yetadi. Quritilgan donador qo’shaloq superfosfatning 
kislotaliligini kamaytirish uchun donachalar aylanuvchi barabanda bo’r bilan 

---