Mineral o‘G‘itlar va tuzlar kimyoviy texnologiyasi 158 16–mavzu: qo’shaloq superfosfat ishlab chiqarish

---

MINERAL O‘G‘ITLAR VA TUZLAR KIMYOVIY TEXNOLOGIYASI 
158 
16–mavzu: QO’SHALOQ SUPERFOSFAT ISHLAB CHIQARISH 
 
Reja: 
1.
Qo’shaloq superfosfat olishning fizik-kimyoviy asoslari 
2.
Qo’shaloq superfosfat ishlab chiqarish 
3.
Superfos 
4.
Fosforitlardan qo’shaloq superfosfat olishning fizik-kimyoviy asoslari 
5.
Fosforitlardan qo’shaloq superfosfat turidagi o’g’itlar ishlab chiqarish 
 
Tayanch iboralar:
qo’shaloq superfosfat, fizik-kimyoviy asoslari, 
qo’shaloq superfosfat ishlab chiqarish, kamerali usul, oqimli usul, kamera-
oqimli usul, returli usul, barabanli donadorlash-quritgichi, superfos, 
fosforitlar asosidagi qo’shaloq superfosfat, superammofos. 
 
Tabiiy fosfatlarni fosfat kislotasi bilan parchalash natijasida oddiy 
superfosfatdan asosan fosfatli birikmalar (monokalsiyfosfat va ma’lum miqdordagi 
erkin fosfat kislotasi) bo’lishligi bilan farqlanadigan qo’shaloq superfosfat olinadi. 
Qo’shaloq superfosfatdagi kalsiy sulfat qo’shimchasi – fosfatning, tarkibida sulfat-
ion bo’lgan ekstraksion fosfat kislota bilan parchalanishi yoki ruda tarkibida 
sulfatlarni bo’lishi hisobidan ishtirok etishi mumkin. Chunki qo’shaloq superfosfat 
ishlab chiqarish uchun odatda ekstraksion fosfat kislotasi ishlatiladi, lekin tabiiy 
fosfatning bir qismi fosfat kislota olish uchun sulfat kislota bilan, qolgan qismi esa 
tayyor mahsulot olish uchun fosfat kislota bilan parchalanadi. 
Qo’shaloq superfosfat (uni chet ellarda, ba’zan, uchlik superfosfat nomi bilan 
yuritiladi) tarkibidagi P
2
O
5
ning miqdori oddiy superfosfatdagiga nisbatan 2-3 marta 
ko’p va uning tarkibida: P
2
O
5o’zl.
= 42-50% (xomashyo sifatiga bog’liq holda); 
P
2
O
5umum.
= 45-56%; P
2
O
5s.e.
= 38-42% va P
2
O
5erkin
= 1,5-5% bo’ladi. 
Qo’shaloq superfosfat konsentrlangan fosfat kislota (52-54% P
2
O
5
) ishlatilgan 
holda 
kamerali
(oddiy superfosfatga o’xshash) usulda va 28-36% P
2
O
5
li kislota 
qo’llagan holda 
oqimli (kamerasiz)
usullarda olinadi. Kamaerali superfosfat omborga 
tashlangan holda yetiltiriladi. Oqimli usulda esa birdaniga donadorlangan (omborli 
yetiltirishsiz) mahsulot olinadi. 
Kamera-oqimli
usul ham mavjud bo’lib, unda oson 
parchalanadigan fosforit unidan olingan kamerali superfosfat yetiltirish bosqichisiz 
to’g’ridan-to’g’ri donadorlash va quritishga uzatiladi.