Микрозарраларнинг

3. Атомлар нега турғун?
Де-Бройльни анча вақтдан буён ёруғликнинг тўлқин-зарра 
хусусияти ва шу билан бирга электроннинг ҳам атомдаги ҳа-
ракатлари қизиқтириб келар эди. Уни, жумладан, атомлар нега 
турғун? Нима учун стационар орбиталарда ҳаракат қилувчи 
электронлар тезланиш билан ҳаракатлансалар ҳам улар элек-
тромагнит нурланиш тарқатмайди? Нима учун Н.Бор бутун сон-
ли қийматларга мос келган кўплаб орбиталар туриб, айнан шу 

---

10
r радиусли, m массали, v тезликли электронлар учун қуйидаги 
квантлаш шартларини киритди: mυr ═ nħ ? деган саволлар ўй-
лантирарди.
Бунда де-Бройль ушбу квантлаш шартларини одатдаги, кўп-
чилик ўқувчилар ўрганиб қолган тушунчалар билан алмашти-
ришга, яъни масаланинг физик моҳиятини соддароқ тушунти-
ришга ҳаракат қилди. Бунда у Н.Бор биринчи постулатидаги 
қийинчилик, яъни ёруғликнинг тўлқин-зарра хусусиятидаги қа-
рама-қаршиликка ўхшаб кетишига эътибор берди ва у ушбу ўх-
шашликдан фойдаландиб, электрон ҳаракат орбитаси қандай 
бўлганда у турғун бўлади деган саволга жавоб топгандай бўлди. 
Бунинг учун у электроннинг орбита бўйлаб ҳаракатини “элек-
троннинг тўлқинсимон ҳаракати” деб кўрди ва агарда орбитага 
бутун “n” сондаги тўлқинлар жойлашса, бу ҳаракат турғун бўла-
ди деган хулосага келди[8]. Бу ҳолда “электрон тўлқини” учун 
соддагина шартни ёзиш мумкин: 2πr ═ nλ, ушбу ифодани Бор-
нинг биринчи постулати билан солиштирсак, “электрон тўлқин 
узунлиги” учун қуйидаги ифодани ҳосил қиламиз: 
λ = h/mv 
(5)
4. Микрозарраларнинг тўлқин-зарра дуализми
Ушбу мулоҳозалардан келиб чиқиб, де-Бройль 1924 йилда 
ўзининг янги гипотезасини илгари сурди: 
табиат ҳодисалари 
симметрияга мойил бўлганлиги сабабли табиатда модда зар­
раларининг фақат квант хусусиятлари эмас, балки тўлқин