Mikroorganizmlarning morfologiyasi, hujayra to’zilishi va sistematikasi

Sianobakteriylar sitoplazmasida tilakoid (fikibilisomlar) bo`lib ular fotosintez olib boruvchi membrana quria:lmalaridir. Ular xlorofil va karatinoidlardan tuzilgan bo`lib fotosintezni olib boradi.
Qirmizi rangli oltingugurt bakteriyalarda fotosintez olib boradigan, ferment (bakterioxlorofill, karatinoidlar) xromatoforlarda joylashgan bo`lib ular hujayra massasining 40 — 50% tashkil etadi. Tilakoidlar oqsil va lipidlardan tuzilgan. Tilakoidlar sitoplazma yoki ichki membrana bilan bog`langan deb taxmin qilinadi.
YAshil bakteriyalarda fotosintezda qatnashuvchi pigmentlar xlorosoma deb ataladigan membrana quria:lmasida joylashgan.
Suv bakteriyalarining ko`p lari gaz bilan to`lgan struktura — gaz vakuolalar (aerosomalar) to`tadi. Ba`zi bakteriyalarda esa poliedr tanachalar (ko`p burchakli) yoki karboksisomalar bo`lib ular SO₂ ni boglash vazifasini bajaradi.
Nukleoid.
Sitoplazma, yadro ekvivalenti — nukleoid bakteriya hujayrasining markazida joylashgan. Taxminlarga ko`ra hujayraning rivojlanish stadiyasiga qarab nukleoid ikki holatda: diskret (o`zuq - o`ziq ayrim strukturalar) tayoqchasimon yoki xromatin turi (yadro moddasi sitoplazmada dispers holatda yoyilgan) shaklida bo`ladi.. Bakteriya nukleoidini molekula massasi 2 – 3 10⁹ daltonli DNK ga ega. Bu DNK uralgan halqa shaklida bo`lib o`zunligi 1.1 — 1.4 mm ni tashkil etadi. U bakteriya xromasomasi (genofor) deyiladi.
Tinch holatdagi bakteriya hujayrasida 1 ta nukleoid bo`lsa, bakteriya hujayrasining bo`linishi oldidan nukleoid ikkita bo`ladi.. Bakteriya ko`p ayish fazasini logarifmik davrida esa u to`rtta va undan ham ko`p bo`lishi. mumkin.
Ba`zan, bakteriya hujayralarining o`sish davrida muhtda salbiy ta`sir etadigan moddalar bo`lsa, bakteriya hujayrasida ko`p yadroli ipsimon hujayra hosil bo`lishi. mumkin. Bunday hujayra hujayra o`sishi va Bulinish sinxronligi bo`zilishidan paydo bo`ladi..
Bakteriya nukleoidini hujayradagi asosiy funksiyasi, axborotlarni saqlab , avloddan — avlodga berishdir.
Nukleoiddan tashqari, hujayra sitoplazmasida undan yuzlab marta mayda DNK iplari ham mavjud. Ular irsiyat faktorlarini tutuvchi plazmidalardir.
Hamma hujayralarda ham plazmidalar bo`lishi. shart emas. Ammo ular tufayli hujayra qo`sh:imcha, xususan, ko`p ayishda, dori moddalarga turgunlik sifatni belgilashda, kasallik yuqirishda va hokazo xususiyatlarga ega bo`ladi..