«mikroiqtisodiyot»

Asosiy termin va tushunchalar.

1. 
   Berilgan xajmda mahsulot ishlab chiqarishdagi barcha harajatlar yig’indisi shunday xarajatlarki.
   
2. 
   Ishlab chiqarilayotgan mahsulot hajmiga bog'liq bo'lmagan harajatlar.
   
3. 
   Bir birlik mahsulot miqdoriga to'g'ri keluvchi o'zgaruvchan xarajatlar.
   
4. 
   Bir birlik mahsulotga to'g'ri keluvchi umumiy xarajatlar.
   
5. 
   Mahsulot birligining o'zgarishi bilan o'zgaradigan harajatlar.
   
6. 
   Bir birlik mahsulot miqdoriga to'g'ri keluvchi umumiy xarajatlar
   
7. 
   Firma egalariga tegishli bo'lgan resurslarning alternativ harajati
   
8. 
   Har bir qo'shimcha ishlab chiqarilgan mahsulot birligi uchun sarflangan harajat hisobiga umumiy harajatning o'sgan qismi.
   

1. 
   Umumiy harajatlar.
   
2. 
   Umumiy doimiy harajatlar.
   

3. O'rtacha o'zgaruvchan harajatlar.

3. 
   O'rtacha umumiy harajatlar.
   
4. 
   Umumiy o'zgaruvchan harajatlar
   
5. 
   O'rtacha doimiy harajatlar.
   

6. 
   Yashirin harajatlar.
   

7. Qo'shimcha harajatlar.
Mavzuga doir masalalar
1. Jadval ma’lumotlaridan foydalanib bo'sh kataklarni to'ldiring

Q	TC	AFC	TVC	ATC	MC
1				150
2		60			26
3			78
4	216

Yechimi:

O'zgarmas harajat FC=AFC×Q=60×2=120. Chekli harajat MC_i=TC_i+1-TC_i ga teng. Umumiy harajat TC=FC+VC. Umumiy o'rtacha harajat AC=TC/Q endi jadvalni to'ldiramiz:

Q	TC	AFC	VC	AC	MC
1	750	120	30	150	30
2	176	60	56	88	26
3	198	40	78	66	22
4	216	30	96	54	18

3.MP_L(6)=10 , AP_L(5)=4 . AP_L(6)=?

Yechimi:

TP_L(5)=AP_L(5)×5=4×5=20

TP_L(6)=TP_L(5)+MP_L(6)=20+10=30,

AP_L(6)=TP_L(6)/6=30/6=5

Javob: AP_L(6)=5.
Mustaqil ishlash uchun masala va topshiriqlar
1. Jadvalda korxonada mahsulot ishlab chiqarish hajmi va umumiy harajatlar orasidagi bog'liqlik berilgan.

3. 
   Doimiy o'zgaruvchan, chegaraviy, o'rtacha doimiy, o'rtacha o'zgaruvchan, o'rtacha umumiy harajatlar hisoblansin.
   

Mahsulot hajmi ( dona )	Umumiy xarajatlar
0	8
1	140
2	220
3	340
4	550
5	700

4. 
   2. Jadvalda korxonaning uzoq muddatli davrdagi umumiy harajatlari to'g'risida ma'lumot keltirilgan.
   

Ishlab chiqarish hajmi	Xarajatlar
	Umumiy	O`rtacha	Qo`shumcha
0	0
1	32
2	48
3	82
4	140
5	228
6	352

Uzoq muddatli o'rtacha va qo'shimcha harajatlarni toping.

2. 
   Uzoq muddatli o'rtacha va qo'shimcha harajatlar egri chizig'ini chizing.
   
3. 
   Ishlab chiqarishning qanday hajmida o'rtacha harajatlar minimal bo'ladi?
   
4. 
   Ishlab chiqarishning qanday hajmida o'rtacha harajatlar qo'shimcha harajatlarga teng bo'ladi?
   

3. Firmaning doimiy harajatlari 45 $. Qisqa muddatli davrda o'rtacha o'zgaruvchan harajatlar to'g'risidagi ma'lumot jadvalda berilgan. (5AVC)-qisqa muddatli davrdagi o'rtacha doimiy, o'rtacha umumiy, umumiy va qo'shimcha harajatlarni toping va jadvalga kiriting.

4. Firma mahsulot ishlab chiqarish hajmini oshirdi. Bunda o'rtacha o'zgaruvchan harajatlar va doimiy harajatlar o'zgarmadi, o'rtacha umumiy harajatlar esa 30 som/dona kamaydi. O'rtacha doimiy harajatlarning boshlanich miqdori 80 som donani tashkil qilgan bo'lsa, daromad nechafoiz ortgan?

5. Firma ma'lum miqdordagi mabsulotning har birini 250 somdan sotib, 2530 som foyda qilgan. Agar o'rtacha umumiy harajat 20 somni tashkil qilgani ma'lum bo'lsa, firma qancha mahsulot sotgan?

Ish hajmi Q	S AVC	S AFC	S ATC	S TC	S MC
1	17
2	15
3	14
4	17
5	15
6	29

6. Firma mahsulot ishlab chiqarish hajmini kamaytirdi. Bundan keyin doimiy, o'rtacha o'zgaruvchan harajatlar va sotilgan mahsulotlardan keladigan daromad o'zgarmadi, o'rtacha umumiy harajatlar esa 5 som donaga ortdi. Agar mahsulot ishlab chiqarish hajmi o'zgargandan keyin har bir mahsulot narxi necha foizga ortgan bo'lsa, o'rtacha doimiy harajatlarning boshlanich miqdori qancha bo'lgan?
7. Bo'sh kataklarni to'ldiring.

Q	AFC	VC	AC	MC	TC
0	-	-	-	-	100
10			20
20	5
30				11	390
40		420
50	2		14

8.Mavjud ma’lumotlar asosida bo'sh kataklarni to'ldiring.

Q	TC	AFC	VC	AC	MC
1				1 500
2		6 000			2 600
3			7 800
4	21 600

9. Jadvaldagi ma’lumotlardan foydalanib bo'sh kataklarni to'ldirish mumkinmi?

Q	AVC	VC	AC	MC	TC
1				2 500
2	2 000
3		5 000
4		5 500
5			1 100

10. Uzoq muddatli ishlab chiqarish oral'ig'ida quyidagi bo'sh kataklar to'ldirilsin.

Q	VC	AC	MC	TC
0
1				5 000
2		4 500
3			3 000
4	14 000
5				15 000

11 . Jadvalda ishlab chiqarish hajmiga bog'liq umumiy harajatlar berilgan. Jadvaldagi qolgan harajatlar topilsin.

Q	TC	FC	VC	AFC	AVC	AC	MC
0	60
1	100
2	130
3	155
4	190
5	210

12. Firma rahbari X.Hamraev harajatlar hisobotini yo'qotib qo'ydi, quyidagi jadvalda firmaning ba’zi bir harajatlari berilgan. Bo'sh kataklar to'ldirilsin.

Q	TC	VC	AC	MC	AVC	AFC
1		5				9
2			9
3					4
4	22
5				8
6		27

13. Jadvaldagi ma’lumotlardan foydalanib mahsulot birliklari uchun umumiy harajat, o'rtacha harajat va chekli harajatlar aniqlansin.

Soni	1	2	3	4	5	6	7
O'zgaruvchan harajat, mln somda	9	16	28	42	70	106	160

14. Jadvalni quiyidagi ma’lumotlardan foydalanib to'ldiring:

• 
  5 dаl оziq-оvqаt spirtini ishlаb chiqаrish uchun o’rtаchа o'zgаrmаs harаjаtlаr (AFC) 2000 somgа;
  
• 
  4 dаl spirt ishlаb chiqаrish uchun o'ztаchа o'zgаruvchаn harаjаtlаr (AVC) 850 som qiymаtgа;
  
• 
  6 dаl spirt ishlаb chiqаrish uchun umumiy harаjаtlаr (TS) 1240 somgа ko'pаyadi;
  
• 
  5 dаl spirt ishlаb chiqаrish uchun o'rtаchа umumiy harаjаtlаr (АTS) 2880 somgа tеng;
  
• 
  1 dаl оziq-оvqаt spirti ishlаb chiqаrish uchun o'zgаruvchаn harаjаtlаr 1000 somni tаshkil etаdi;
  
• 
  8 dаl spirt ishlаb chiqаrish uchun umumiy harаjаtlаr (TS) 19040 somgа;
  
• 
  7 dаl spirt ishlаb chiqаrilgаndа o'zgаruvchаn harаjаtlаr (VC) 1535 somgа оshаdi;
  
• 
  3 dаl ishlаb chiqаrilgаndа o'rtаchа o'zgаrmаs harаjаtlаr hаmdа o’rtаchа o'zgаruvchаn harаjаtlаr yiindisi (AFC+AVC) 4185 somni tаshkil etgаn;
  
• 
  Spirt ishlаb chiqаrish 1 dаldаn 2 dаlgа оshgаndа (АTS) 5100 somgа pаsаyadi.
  

Q	FC	VC	TC	AFC	AVC	ATC	MC
0
1
2
3
4
5
6
7
8