Ushbu jadval ma'lumotlari asosida 3 ta befarqlik egri chizig'ini chizing. Ulardan qaysi biri nafliliknung eng yuqori darajasini va qaysi biri eng past darajasini ko'rsatadi. Grafikka I-masaladagi byudjet chizig'ini kiritib, talaba maksimum naflilik oladigan tovarlar to’plamini aniqlang.
3. Iste’molchi daromadi 10 $ ni tashkil etadi. U bu daromadni a va b turdagi mahsulotlarga sarflaydi. Jadvalda mahsulot birliklari va ularning nafliligi berilgan, a mahsulot birligi - 1 $, b mahsulot birligii - 2 $. Iste’molchining maksimum nafliligini va umumiy naflilikni hisoblang:
Ushbu jadval ma'lumotlari asosida 3 ta befarqlik egri chizig'ini chizing. Ulardan qaysi biri nafliliknung eng yuqori darajasini va qaysi biri eng past darajasini ko'rsatadi. Grafikka I-masaladagi byudjet chizig'ini kiritib, talaba maksimum naflilik oladigan tovarlar toplamini aniqlang.
4. Iste’molchi daromadi 10 $ ni tashkil etadi. U bu daromadni a va b turdagi mahsulotlarga sarflaydi. Jadvalda mahsulot birliklari va ularning nafliligi berilgan, a mahsulot birligi - 1 $, b mahsulot birligii - 2 $. Iste’molchining maksimum nafliligini va umumiy naflilikni hisoblang:
Mahsulot birligi
|
PA=1$
|
PB=2$
|
Chegaraviy naflilik
|
1$ hisobidagi naflilik
|
Chegaraviy naflilik
|
1$ hisobidagi naflilik
|
1
|
10
|
|
24
|
|
2
|
8
|
|
20
|
|
3
|
7
|
|
18
|
|
4
|
6
|
|
16
|
|
5
|
5
|
|
12
|
|
6
|
4
|
|
6
|
|
7
|
3
|
|
4
|
|
5. Iste’molchi x va y tovarlari orasida tanlovni amalga oshirmoqda. Ularning miqdori va nafliligi jadvalda keltirilgan. Iste’molchi daromadi 9 $ ga teng. U maksimum naflilik olish uchun har bir tovardan qanchadan sotib olishi kerak va umumiy naflilik hisoblansin.
Mahsulot birligi
|
PA=2$
|
PB=1$
|
Chegaraviy naflilik
|
1$ hisobidagi naflilik
|
Chegaraviy naflilik
|
1$ hisobidagi naflilik
|
1
|
10
|
|
8
|
|
2
|
8
|
|
7
|
|
3
|
6
|
|
6
|
|
4
|
4
|
|
5
|
|
5
|
3
|
|
4
|
|
6
|
2
|
|
3
|
|
6 . Bir kg olmaning narxi 4000 som, nokniki esa 6000 somga teng. Iste’molchining
daromadi 60000 som
Aniqlansin:
a) Byudjet chizig'i chizilsin.
b) Byudjet chizig'ining yotiqlik burchagi aniqlansin.
c) Daromad 10 %ga oshsa ushbu burchak koeffitsienti qanday o'zgaradi?
d) Nok narxi 20 foizga tushsa byudjet chizig'i yotiqligi aniqlansin.
e) Iste’molchi 2 kg nokdan voz kechsa uni qancha kg olma bilan almashtiradi?
7. Birinchi ne’mat narxi 1500 som. Ikkinchisiniki – 3000 som. Iste’molchi daromadlari R1= 15000, R2 = 18000, R3 = 30000
Naflik funksiyalari
1) U1 X1X2
“Daromad-iste'mol” chizig'i chizilsin.
7. MAVZU . DAROMAD SAMARASI VA ALMASHTIRISH SAMARASI.
Reja:
Daromad – iste`mol chizig`i
Normal tovarlar uchun daromad samarasi va almashtirish samarasi
Past kategoriyali tovarlar uchun daromad samarasi va almashtirish samarasi
Umumiy naflik – iste'mol qilingan ne’matlardan olingan jami naflik.
Chekli naflik – oxirgi yoki navbatdagi birlik ne’matni iste'mol qilishdan olinadigan naflik.
Chekli naflikning kamayish qonuni - biror-bir ne’matdan har birlik qo'shimcha iste'mol (boshqa ne’matlar iste'moli hajmi o'zgarmaganda) oldingisiga nisbatan kamroq naf berib borishi tushuniladi.
Naflik funksiyasi – iste'mol qilingan ne’matlar miqdorining o'zgarishi natijasida olinadigan naflikni o'zgarishini ifodalovchi funksiya. ; U – naflik; x1x2…xn – iste'mol qilingan ne’matlar miqdorlari.
Ne’matning chekli nafligi naflik funksiyasidan ne’mat miqdori bo'yicha olingan xususiy hosilaga teng:
MUxi – i- ne’matning chekli nafligi, bu yerda i=1,2,3……n.
Pi – i- ne’matning narxi.
Funksional talab – tovar sifatiga bog'liq bo'lgan talab.
Nofunksional talab – tovar sifatiga bog'liq bo'lmagan omillarga asoslangan talab.
Ko'pchilikka qo'shilish samaradorligi – bu iste’molchi talabining o'sish samarasi bo'lib, ko'pchilik sotib oladigan tovarni umumiy qabul qilingan me’yorlarga ko'ra sotib olish.
Snoba samarasi – talabning o'zgarish samarasi bo'lib boshqalar iste'mol qilgani uchun iste'mol qilinadi.
Veblen samarasi – tovarning narxi juda yuqori bo'lganligi bilan bog'liq bo'lgan iste'mol talabining o'sish samarasi.
Chayqovchilik muhiti talabi (spekulyativ) – narxni kelajakda ortishining kutilishi tovarga bo'lgan talabning bugungi kunda ortishiga olib keladi (tovarni bugungi kunda iste'mol qilishdan naflik ortadi).
Noratsional talab – bu rejalashtirilmagan talab bo'lib, shaxsning hozirgi hoxishi, kayfiyati, injiqligi o'zgarishi bilan vujudga keladigan vaqtinchalik talab.
Befarqlik chizig'i – bir xil darajadagi naflik beruvchi ne’matlar miqdorlari kombinatsiyalarini ifodalovchi egri chiziq.
Orindosh ne’matlarning chekli almashtirish normasi (marginal rate of substitution) – umumiy naflik darajasi o'zgarmaganda iste’molchi bir birlik birinchi ne’matni qancha birlik ikkinchi ne’mat bilan almashtirishini ko'rsatadi:
Bu erda: MRS – birinchi ne’mat bilan ikkinchi ne’matni chekli almashtirish normasi;
MU1 va MU2 – mos holda birinchi va ikkinchi ne’matning chekli nafliklari.
Byudjet – iste’molchining ma’lum vaqt oraliida oladigan barcha daromadlari yiindisi.
Byudjet chizig'i – byudjetni to'liq sarflash sharti bilan iste’molchi sotib oladigan tovarlar kombinatsiyalarini ifodalovchi chiziq. Byudjet chegarasi tenglamasi quyidagicha yoziladi:
Bu erda: R – daromad;
P1, P2 – 1-2-tovarlar narxi;
X1, X2 – sotib olinadigan 1-2-tovarlar miqdori.
Byudjet chizig'ini befarqlik chizig'i bilan urinish nuqtasi iste’molchining muvozanat holatini bildiradi.
Grafikdagi ko'rinishi quyidagicha:
Ne’matlarning bir-birini o'rnini bosishi-- ne’matlarning bir-birini o'rnini bosish zonasi deb - bir ne’mat bilan ikkinchi ne’matni samarali almashtirish mumkin bo'lgan oraliqga aytiladi
O'rindosh tovarlarni almashtirish samarasi – iste’molchining iste'mol majmuasiga kiruvchi ne’matlardan birining narxi o'zgarishi natijasida iste'mol tarkibining o'zgarishi.
Daromad samarasi – iste'mol majmuasiga kiruvchi ne’matlardan birining narxi o'zgarishi natijasida hosil bo'lgan real daromad hisobidan iste'mol tarkibini o'zgarishi.
Almashtirish va daromad samarasi
(X1-X2) – almashtirish samarasi
(X3-X2) – daromad samarasi
(X3-X1) – umumiy samara
(X3-X1) (X2 – X1) (X3 – X2)
Iste’molchi tanlovi masalasi. Iste’molchining naflik funksiyasi 2 ta tovar uchun berilgan U(X1X2), daromadi R bo'lsa va P1 va P2 – 1-2-tovar narxlari ma’lum bo'lganda iste’molchi 1-2-tovardan shunday X1 va X2 miqdorda sotib olsinki, ular iste’molchining naflik funksiyasini maksimal qiymatga erishishini ta’minlasin.
Engel chiziqlari – iste'mol qilingan tovarlar miqdorini iste’molchi daromadining o'zgarishidan bog'liqligini ko’rsatuvchi chiziq.
Oliy kategoriyali tovar – daromad oshganda talab oshib ketadigan tovarlar.
Normal tovarlar – daromad oshganda talab oshadigan tovarlar.
Past kategoriyali tovarlar – daromad oshganda talab kamayadigan tovarlar.
Mavzuga doir masalalar
1. Ikkita X va Y tovarlarning naflik funksiyasi berilgan U=XY. Iste’molchi daromadi 1200 somga, tovarlar narxi esa 30 som va 40 somga teng bo'lsa, muvozanat tovarlar majmuasi va naflik qiymati aniqlansin.
Maksimal naflik qiymati
U = 20 × 15 = 300
Javob: X tovardan 20 birlik, Y tovardan 15 birlik va naflik 300 yutilga teng.
2. Naflik funksiyasi U = XY. Y tovar narxi 2 som, iste’molchi daromadi 40 somga teng. X tovarning narx 5 somdan, 4 somga pasaydi. Berilgan shartdan foydalanib almashtirish samarasi, daromad samarasi va umumiy samara topilsin.
X= 4 va Y =10. Birinchi naflik U= 40 birinchi befarqlik chizig'i tenglama orqali izohlanadi. Narx Px= 4 som bo'lganda 2Y+ 4X = 40ga teng bo'ladi.
U2 = 10×5=50
Birinchi naflikni ta’minlovchi Y va X qiymatlarini topamiz.
C = 35,8; Y=8,95; X=4,47
Daromad samarasi (5-4,47) =0,53
Almashtirish samarasi (4,47-4) =0,47
Umumiy samara (5-4) =1
Ikkinchi usulda birinchi befarqlik chiziq tenglamasi, ya’ni hosila olib, uni yangi narxlar nisbatiga tenglashtiramiz.
3. Nurmuhammadning 2 ta oti va 3 ta sigiri bor. Ot narxi sigir narxiga teng. Ot va sigirning chekli nafliklari quyidagi jadvalda berilgan. Muvozanat majmua miqdori aniqlansin.
№
|
Otning chekli nafligi
|
Sigirning chekli nafligi
|
1
|
60
|
50
|
2
|
50
|
40
|
3
|
30
|
20
|
4
|
10
|
20
|
Do'stlaringiz bilan baham: |