Микроиктисодиёт

Foyda turlari va funktsiyalari
Amortizatsiya va kredit hisobidan ham pul investitsiyalanganda kapital koʻpayadi. Natijada foyda normasi pasaygan chogʻda ham olinadigan foyda miqdori qisqarmaydi. Agar foyda normasi pasayishiga nisbatan kapital tezroq koʻpaysa foyda massasining ortishi yuz beradi.
Qanday usul bilan hosil boʻlishiga qarab oddiy va ustama foydaga boʻlinadi. Oddiy foyda erkin — mukammal raqobat sharoitida koʻpchilik tadbirkorlar oladigan foydadir. Ustama foydani firmaning monopol mavqeyi, yaʼni tovarlar taklifining tanho yoki ozchilik firmalar qoʻlida toʻplanishi yuzaga keltiradi.

1-rasm: Qayerda hosil boʻlishiga qarab foyda turlarI

Monopol mavqiy bozordagi hukmronlikni, yaʼni narxlarga taʼsir etish imkoniyatini beradi. Monopol firma narxlarni oshirish hisobidan ustama foyda oladi. Foyda nima hisobidan yaratilishiga qarab normal, iqtisodiy va omad Foydadan iborat boʻladi. Normal foydani tadbirkorlik qobiliyati yaratadi
Omad foydasi — bu foydani bozor konyunkturasidagi jiddiy oʻzgarishlar yuzaga keltiradi. Bozorda talab vaqtinchalik oshib, narxlar koʻtarilganda omad foydasi hosil boʻladi. Iqtisodiyotda tavakkalchilik foydasi ham bor. Bu tavakkaliga ish qilgani uchun biznes egalariga tegadigan mukofot hisoblanadi.
Ishlab chiqarish-xo'jalik faoliyatini baholashda foydalaniladigan foydaning asosiy ko'rsatkichi: balans foydasi, mahsulotni sotishdan olingan foyda, yalpi foyda, soliqqa tortiladigan foyda, korxona ixtiyorida qolgan foyda (sof foyda).
Yalpi foyda- sotishdan olingan foyda yoki yalpi daromad deb ham ataladi. Bu kompaniya o'z mahsulotlarini ishlab chiqarish va sotish bilan bog'liq xarajatlarni yoki o'z xizmatlarini ko'rsatish bilan bog'liq xarajatlarni chiqarib tashlaganidan keyin keltiradigan foyda.
Yalpi foyda uchta manbadan olinadi, ular orasida: Mahsulotlarni sotishdan tushgan foyda, bu mahsulotni sotishdan tushgan tushum (QQS va aktsiz solig'i bundan mustasno) va uning tannarxi o'rtasidagi farq sifatida hisoblanadi; Moddiy boyliklarni sotishdan olingan foyda - sotish narxi va ularni sotib olish xarajatlari o'rtasidagi farq; Faoliyatsiz foyda (qimmatli qog'ozlardan olingan daromad, aktsiyalar ishtiroki, mulk ijarasi). Sof daromad bu kompaniyaning dividend to'lashdan oldingi foydasi. U kompaniyaning umumiy daromadi va uning faoliyati davomida yuzaga kelgan xarajatlar (masalan, mahsulot tannarxi) o'rtasidagi farq sifatida hisoblanadi, keyin amortizatsiya, soliqlar, jarimalar, ssuda to'lovlari ushbu ko'rsatkichdan chiqarib tashlanadi. Sof daromadni daromadlar to'g'risidagi hisobotda topish mumkin. Bu kompaniya faoliyatining asosiy ko'rsatkichidir va aksiya uchun daromadni aniqlashda ham qo'llaniladi. Foyda marjasi sof savdo daromadlari va sotilgan mahsulotlar yoki xizmatlarning tannarxi o'rtasidagi ijobiy farq sifatida aniqlanadi. Shuningdek, buxgalteriya hisobi va iqtisodiy foyda o'rtasidagi farqni ajratish kerak. Agar buxgalteriya hisobi faqat qonun hujjatlarida ruxsat etilgan xarajatlarni hisobga oladigan bo'lsa, unda iqtisodiy sohada tadbirkorning boshqa norasmiy xarajatlari ham (masalan, korruptsiya, xodimlarga qo'shimcha mukofotlar). Shunday qilib, sof daromad har doim sof daromaddan kam bo'ladi.