Mikrobiologiya va virusologiya fanidan oraliq nazorat savollari

Sianobakteriyalar va ularning tabiatdagi ahamiyati. Цианобактериялар (кўк-яшил сувўтлари) бактерияларга кўп томонлари билан ўхшаб кетади. Ҳужайраларида такомиллашган ядроси йўқ, 1лекин ДНК си бор. Цианобактерияларнинг кўпчилиги шилимшиқ капсула билан ўралган бўлиб, оч-яшил, сариқ, жигарранг, қизғиш, кўкимтир, бинафша ва тўқ-кўкиш рангларда бўлади. Уларнинг ҳужайрасида каротиноидлар ва фикоблинлар бўлиб, миқдорининг турлича бўлиши уларга ҳар хил ранг беради. Пигментлар ламеллалар шаклида ҳужайраларнинг четларида, хроматофорларда жойлашган. Хроматофорасида яшил рангли хлорофилл, кўк рангли фикоциан, баъзиларида каротин ва фикоэритрин 1учрайди. Фотосинтез процессида кўпчилигида гликоген ҳосил бўлади.Цианобактериялар оддий бўлиниш йўли билан кўпаяди. Кўпчилиги сув ҳавзаларида, нам тупроқда учрайди. Айрим вакиллари денгиз сувларида ҳам учрайди. Айниқса, шолипояларда цианобактериялар кўп учрайди.Қизил денгизда учрайдиган триходезмиум авлоди қизил рангли бўлгани учун денгиз шундай номланади.Кўпчилик сувларда учрайдиган цианобактериялар оҳактошларда ёки молюскаларнинг чиғаноғида яшайди. Чучук иссиқ сувларда учрайдиганлари ҳам қалин оҳактош қатламларини ҳосил қиладилар. Масалан Йелоустон миллий боғида учрайдиган ипсимон Мазтигокладуз иссиқ 550С га, бир ҳужайрали синехоккуз хатто 73-750С га ҳам бардош беради.Цианобактериялар тупроқларда кенг тарқалган бўлиб, 1г тупроқда 20000 -50000 гача учрайди, хаттоки чўл тупроқларида ҳам учрайди.Айримлари тоғларда лишайниклар билан симбиоз ҳолда яшайди. Буларни кўпчилиги атмосфера азотини ўзлаштиради ва тупроқнинг унумдорлигини оширади.Масалан, денгизда учрайдиган Триходесмиум тури барча денгизлар ўзлаштирадиган азотнинг 0,25% ни ташкил этади.Баъзи цианобактериялар булутлар (губкалар), амёбалар, хивчинлилар, диатом ва яшил сувўтлар билан симбиоз ҳолда учраши ҳам мумкин. Айниқса Ўрта Осиёнинг шоли экиладиган иссиқ районларида учрайди (23–расм, 1 – 5 вакиллар)