Mikrobiologiya va immunologiya

Nazorat savollari:
1. Kompliment bog’lash reaksiyasining AR, PR laridan farqi?
2. Kompliment bog’lash reaksiyasining komponentli, sistemalarini ayting.
3. Kompliment bog’lash reaksiyasining asosiy tajribasi qanday qo’yiladi?
4. Kompliment bog’lash reaksiyasi natijasini hisobga olishni tushuntiring.
5. Kompliment bog’lash reaksiyasi mohiyatini tushuntiring.


18-Mavzu: Vaksina, davolovchi-profilaktik immunzardoblar va immunoglobulinlarning nazorati.

Veterinariyada qo’llaniladigan biopreparatlarga diagnostikumlar, antizardoblar, vaksinalar va davolovchi zardoblar kiradi.

Diagnostikumlar. Mikroorganizmlarning antigenli determinanti, ularning patogenligini namoyon qilishi xususiyatidan biologik preparatlar yoki diagnostikumlarni ishlab chiqarish uchun foydalaniladi.
1. Antigenlar–o’ldirilgan bakteriyalar suspenziyasi (agglyutinogenlar), eriydigan antigenli preparat (presipitinogenlar) yoki antigenlar bilan sensibillashtirilgan eritrositlar (eritrositli diagnostikum) shakllarida tayyorlanadi. Ba’zan bo’yalgan antigenlar tayyorlanadi (sut-halqali reaksiya).
2. Allergenlar – bakteriyalar gidrolizati bo’lib, tirik hayvonlarda tuberkulyoz, paratuberkulyoz, brusellyozga diagnoz qo’yishda ishlatiladi. Ular rangsiz yoki bo’yalgan suyuqlik bo’lib ampulalarda chiqariladi. Uning maxsusligi va sterilligi nazorat qilinadi.
3. Antizardoblar ishlatilishiga qarab – agglyutinasiyalovchi, presipitasiyalovchi, fluoressentli va h.k. bo’ladi. Odatda hayvonlarni giperimmunizasiya qilish yo’li bilan olinadi. KBR si uchun gemolizin –zardob, komplement, zardoblar ishlab chiqarilgan.
4. Faglar ham diagnostik maqsadda ishlatiladi. Ular o’ziga xos bakteriyalarni lizis qiladi.
Vaksinalar–yuqumli kasalliklarni maxsus oldini olishda ishlatiladi. Ular tirik kuchsizlantirilgan, inaktivasiya qilingan mikroorganizmlardan, zararsizlantirilgan ekzotoksinlar, protektivli antigenlardan (kimyoviy vaksinalar) tayyorlanadi.
Texnologiyasi. Standart mikrob suspenziyasi olinib kimyoviy yoki fizikaviy usullarda inaktivlanadi yoki protektiv antigeni va ekzotoksinlari ajratilib ular formaldegid yoki boshqa modda bilan antigen tarkibini buzilmaydigan qilib, zararsizlantiriladi. Odatda ularga ad’yuvantlar qo’shiladi (organik yoki mineral yog’lar, neytral tuzlar yoki boshqa sorbentlar). emulgirlangan yoki adsorbirlangan antigenlar quyuq bo’lib, organizmga yuborganda u deponirlanib, yuborilgan joyidan organizmga kichik-kichik dozada chiqib, tarqaladi. U vaksinaning immunli effektini oshirib, pirogenli, zaharli, allergik xususiyatlarini pasaytiradi.
Vaksinaning sifatini aniqlash uchun u sterillikka, zararsizligiga (laboratoriya hayvonlariga yuborib 10 kun kuzatiladi), aktivlikka (moyil hayvonlarga vaksinani yuborib, 1-2 haftadan keyin, gomologik mikrob bilan letal dozada zararlash kerak) tekshiriladi.
Vaksina tarkibidagi antigen miqdori bo’yicha ular mono-, di-, polivaksinalar va assosirlangan vaksinalar (ya’ni har xil antigenlari bor) bo’ladi.
Davolovchi zardoblar–kasal hayvonlarni davolash, kasallikning oldini olishda ishlatiladi. Uni maxsus antigenlar bilan sxema asosida yirik hayvonlarni giperimmunlash yo’li bilan olinadi. Olingan zardob sterillikka, zararsizligiga, maxsus aktivlikka tekshiriladi. Aktivlikka tekshirish uchun, uni moyil hayvonga letal dozadagi mikrob bilan birga yoki zararlagandan keyin yuboriladi.
Hozirgi vaqtda globulinlar, laktoglobulinlar, immunoglobulinlar ishlab chiqilmoqda. Ular ham maxsus davolovchi biopreparatlar hisoblanadi.