telos
[165]
ini noqonuniy qilib qo‘yadi. Xristian feminizmi bilan solishtirilganda, uning,
maddohlarning o‘zlarini oqlash uchun qilgan aksilharakatlariga o‘xshab - kimdir bu
o‘rinda Zaynab al-G'azzoliy yoki Bint ash-Shatiyni ko‘z oldiga keltirishi mumkin -
sayoz ekani ayon bo‘lib qoladi; ushbu mavzuning oddiy amaliyot va o‘ziga xoslik
masalasiga dovur soddalashtirilishi, albatta, chin ma'nodagi dunyoviylashtirish
harakatidir, bu harakat xudoning xususiyatlarini pisand qilmaydi. Vaholanki, aynan shu
sifatlar «shu yer - quyidagi" qadriyatlar va institut - qurimlarni shakllantirishi mumkin.
Ta'kidlab o‘tganimday, ushbu musulmon mutafakkirlari birmuncha eski tuzilma doirasida
ish ko‘radi. Ular, albatta, qanday qilib jinslarga bo‘linishdan xoli ilohiyotshunoslik va
salohiyat jihatdan ayollarga yon bosuvchi mistitsizm shariatning jinslar tengsizligiga
orqa manzara bo‘lib xizmat qilishiday g‘ayrimantiqiy tushuncha tahlilini barbod qildi.
Ularning hech biri o‘zlaricha tushungan tenglik ma'nosi bilan bog‘liq jinsga oid yaqinda
amalga oshirilgan tadqiqotlar xususida bong urmaydi. Masalan, tilga oid asosiy masalani
olib ko‘raylik. Yaqin-yaqinlargacha feminizm tafakkuri Lakandan uning o‘zi "til sohasi,
Ramziy tartibni muzakkarda bir chiziqqa safga tizish"
[166]
deb atagan narsa bilan bot-
bot yerga urishda foydalanar edi. Shuning uchun (ayollarni) ozod etish loyihasi tilni
isloh qilishga, yoki, Irigarayning, har bir til jinslardan tarkib topgan, degan qarashiga
asosan, tilda muannas (jenskiy rod) uchun joy hozirlashi, unda esa bundan buyon
muzakkar (mujskoy rod) tadqiqot mavzusi bo‘la olmasligiga sabab bo‘lishi kerak.
Bunday bo‘lginchilik ba'zi bir islomiy kontekstlarda samarali bo‘lib ko‘rinadi. Bu
kontekstlarda erkak va ayol tili nafaqat so‘zlarni talaffuz qilish, balki sintaksis va lug‘at
bo‘yicha ham ko‘pincha bir-biridan keskin farq qiladi. Mening bilishimcha, ushbu
lingvistik maydon ayollarga ijtimoiy dinning baham ko‘rilgan yoki androtsentrik
diskursiga o‘zlarining xavotir va tajribalarini yozish imkonini berishi mumkinligi hali
tadqiq qilinmagan; biroq, gumonimcha, natijalar Lakanni feministlarcha o‘rganish foydali
ekanini tasdiqlaydi.
Biz yaqindagi mustahkam konstruktiv andozaning inqirozi musulmon feminizmi uchun
yangi makon ochib berishini taxmin qilishimiz mumkin, musulmon feminizmi Ahmad va
boshqalarning raqobatli va dixotomik
[167]
strategiyasidan tashqarida mavjuddir. Bu
yo‘lni Zakiya Demir taklif qilgan edi. Shunisi aniqki, Freyd biologizmi yumshoq
versiyasining Melani Kleynning shunga o‘xshash artikulyatsiyasi bilan birgalikdagi obro‘si
kundan-kunga oshib bormoqda. Hatto bundan 20 yil burun Kleynning "jinslar o‘rtasidagi
anatomik tafovut [...] psixik oqibatlarga sabab bo‘ladi", degan qarashi feministik
nazariya uchun ham kutilmagan hol edi. Biroq endi shu narsaga shohid bo‘lyapmizki,
Sara Ruddikning aniqlashicha, erkak va ayollarning fikrlash tarzi bir-biridan keskin farq
qilar ekan, ya'ni ayollarning "onalarcha fikrlashi" avvalo, tinch va nisbiydir
[168]
. Kerol
Jilliganning qo‘shgan hissasi esa hamon salmoqlidir, uning 1982 yili chop etilgan
Do'stlaringiz bilan baham: |