XXI asrda Islom: Postmodern dunyoda qiblani topish. Timoti J. Uinter
www.ziyouz.com
kutubxonasi
72
inson mohiyatida turli ko‘rinishlarda namoyon bo‘ladi, ilohiyotning navbatma-navbat
vujudga kelgan teofaniyasi sifatida izohlanadi.
To‘g‘risini aytganda, shariatning jinsga oid ko‘plab individual ahkomlariga To‘rt Maktabda
kerakli tarzda joriy etilgan ijtihod tuzatishlariga nisbatan feministlarning nuqtai nazari
o‘zgarishi ahamiyatini baholab o‘tirishga mening vaqtim yo‘q. Biroq men bu Zakiya
Demir va Zahro Rahnoverd singari musulmon ayol yozuvchilari himoya qilayotgan
jinslarni o‘zaro ajratish ozod qilish strategiyasi sifatida qayta baholashga sabab bo‘lishi
mumkinligini taxmin qilyapman, ozod qilish strategiyasi kamsituvchi bandlik hukmiga
daxldor bo‘lmagan paytda ayollik mohiyati va nasl qoldirish birdamligini asrab qolishi
mumkin. Meri Deli va boshqalar erkaklar bilan muloqot qilishni isyonkor tarzda rad etish
va haqiqiy egachilikni joriy etish uchun qal'a sifatida "ayollar makoni"ni yaratishni yoqlab
chiqqan edi.
Irigaray "Jinsiy tafovut etikasi" kitobida erkaklar yaratgan texnologik ish joylarini
qoralaydi. Uning fikricha, bunday ish joylari ma'lum bir darajada qardoshlik vujudga
kelishiga sabab bo‘ladi, [va] jinsiy tafovutni yo‘qqa chiqaradi". Raqobat qilish uchun
ayollar erkaklarning biror maqsadga erishishni ko‘zlovchi "tor qarash" usulini
o‘zlashtirishi hamda shuning natijasi o‘larak, biotsid
[169]
, chayqovchilik va ayollarga,
endilikda esa jinsga qarshi bo‘lgan ijtimoiy olibsotarlik makoni haqqi-hurmati o‘zlarining
gormonlarga joylangan mohiyatidan voz kechishi lozim. Uning kuzatishicha, "yaqin
vaqtlardagi jinsiy ozodlik jinsiyatning yangi bir etikasini yarata olmadi", Grir ham
shikoyat qilganiday, dastlab ayollarning o‘zi bundan aziyat chekdi. Biroq uning
yozishicha, feministlarning isyon ko‘rinishidagi javobi "ko‘pincha boshpana va o‘zlariga
hudud hozirlash imkoniyatini ham barbod qiladi. Biz qanday qilib ayollarga ayricha
boshpana va hudud barpo etishimiz mumkin?" Bu savol islomga ham tegishlidir; biroq
Grirning javobi odamning ensasini qotiradi va befoyda bo‘lishi ham mumkin. U ham
Levinas
[170]
singari sevishda inqilobni, o‘zaro murosaga asoslangan "ijtimoiy va
madaniy rang-baranglik»ni, imo-ishora va jinsiyatning yangi tilini, erkaklar ayollarning
bo‘lakcha tabiatini qayta baholashi kerakligini talab etadi.
Uning, jinslarning o‘zaro tafovutiga oid yangi molekulyar genetik tadqiqotlar tufayli
bo‘lsa kerak, erkak mijozining o‘zgaruvchanligidan tushkunlikka tushishining kuchayib
borishi haqidagi qarashlari zo‘rma-zo‘raki fikrlashga o‘xshab ko‘rinadi va u haqiqiy va
o‘zaro ko‘ngil yaqinligi uchun kerak bo‘lgan kun tartibidagi masalalarning bittasidan
ortig‘iga yaramaydi. Biroq biz uning tashxisida ancha istiqbolli yechimlar kalitini
topishimiz mumkin. Buni uning o‘zi juda-juda istaydi. Uning qayd etishicha, «bizning
jamiyatlar
Do'stlaringiz bilan baham: