Microsoft Word XXI asrda islom ziyouz com doc

www.ziyouz.com
kutubxonasi 
67
Iordaniyalik zamonaviy ilohiyotshunos Hasan as-Saqqaf shuni alohida qayd etadiki, 
musulmon ilohiyotshunosligi asrlar o‘tishi bilan o‘zgarishsiz qoldi: real holatda ham, 
tashbeh nuqtai nazaridan ham Allohning jinsi yo‘q. Qur'on ko‘pchilik hollarda Tavrotning
dalillarini davom ettiradi, biroq ayni o‘rinda keskin uzilish ro‘y beradi. Xudoning in'ikosi 
yangi va ikki qutbli miqyos, ya'ni 99 ismga ko‘chadi.
Jins xususida mushohada yuritgan musulmon ayollar Allohning jinssiz ekanini yaxshi 
tushunib olgan ko‘rinadi. Masalan, Sartaz Aziz shunday xotirlaydi:
Men o‘zimning xudo haqidagi qarashlarim islom ta'sirida shakllanganidan bag‘oyat 
minnatdorman, chunki aynan shu tufayli men Oliy Kuch haqida mutlaqo jinssiz yoki 
irqsiz, shuning uchun ham patriarxal bo‘lmagan (vujud) deb o‘ylaydigan bo‘ldim... Biz 
butunlay biror jinsga mansublikdan yuqori, shu tariqa butunlay patriarxat vujudga 
keltirgan qadriyatlar tizimidan tashqarida bo‘lgan ilohiyot g‘oyasi bilan (ishni) 
boshlayapmiz
[136]
. 
Bu gaplarni zamonaviy katolik yozuvchisi Mora O'Neill iqtibos qilib keltiradi. U ayollar 
muammolari xususida dialog tarzida yozadi va mana bunday xulosaga keladi: 
«Musulmonlar muzakkar xudoni jinslarning o‘rnini belgilashda bilib ham, bilmay ham 
dastak qilmaydilar». 
Bu hol, musulmon metafizikasida jins yo‘q ekan, degan ma'noni anglatmaydi. Kalom ilmi 
nuktadonlari yaxshi transtsendentalistlar
[137]
sifatida uni samolardan badarg‘a 
qilganlar. Biroq mistiklar tajriba bilan cheklanib qolgan kishilar sifatida uni har bir 
narsaga qo‘shib tadqiq qiladi. Shuni aytishimiz mumkinki, xristianlikda bu bog‘liqlik 
uchbir (trinity - triedin
ы
y) ilohda ko‘rinsa, islomda bunday bog‘liqlik yo‘q. U faqat 
Allohning ismlarida takror va takror zuhur bo‘ladi. Kantning tafovutini qo‘llaydigan 
bo‘lsak, noumenal
[138]
xudo betarafdir, fenomenal xudo esa bir emas, mutlaqo teng 
qiymatli ikkita jinsga mansubdir. «Qahhor» va «Rahmon» ismlari koinotning androgen 
va estrogenlaridir
[139]
. 
So‘fiy metafiziklarining e'tiborini buyuklik (