Microsoft Word Xitoy tilida vaqt kategoriyasi

zú qīngzhòng.  Qishloq xo‘jaligi milliy iqtisodiyotda unchalik ahamiyatga ega 

bo‘lmay qoldi

82

. 

已经  yǐjīng  ravishidan keyin inkor ravishi qo‘llanilishi mumkin, yana 

kelajakni ifodalashda ham ishlatilishi mumkin. 

曾经  céngjīng  ravishi bunday 

usulda qo‘llanila olmaydi. 

曾经 céngjīng，  曾 céng – ravishlari o‘tgan zamondagi qaysidir vaqtda 

sodir bo‘ladigan ish-harakat yoki holat hamda so‘zlovchidan oldin 

yakunlanganligini ifodalaydi. 

曾   céng  va  曾 经   céngjīng  ravishlarining 

funksiyasi bir xil. Faqatgina badiiylik  bo‘yog‘i kuchliroqdir. 

曾  céng  ravishi 

faqat kitobiy tilda qo‘llaniladi:  

1836 

年后柬埔寨，曾被法国、日本占领。836 nián hòu Jiǎnpǔzhài, 

céng bèi Fǎguó, Rìběn zhànlǐng.  1836-yildan so‘ng, Kambodja Fransiya va 

Yaponiya tomonidan istilo etilgan

83

. 

Fe’l (so‘z birikmasi)dan oldin “

曾 经 ”  céngjīng  ishlatilganida, uning 

ketidan ko‘pincha 

过 yordamchi so‘zi qo‘llaniladi, ya’ni “曾经 céngjīng + fe’l + 

过 guò” shaklida. Bunda fe’ldan keyin harakat miqdori qo‘shimcha bo‘lagi yoki 

payt miqdori qo‘shimcha bo‘lagini qo‘yish mumkin: 

                                                            

82

  Войцехович И.В, Кондрашевский А.Ф. Китайский язык. Общественно-политический перевод. – 

Москва.: Муравей, 2002. – С 22. 

83

 Войцехович И.В., Кондрашевский А.Ф. Китайский язык. Общественно-политический перевод. – 

Москва.: Муравей, 2002. – С 11. 

---

47 

 

 

我曾经参加过这样的比赛。Wǒ céngjīng cānjiā guò zhèyàngde bǐsài. 

Men ilgari bunday musobaqada ishtirok etganman

84

. 

Inkorni ifodalash shakli esa “Ega+

不曾

 bùcéng+kesim+

过

 guò” tarzida 

namoyon bo‘ladi: 

我不曾去过那个国家。Wǒ bù céng qùguò nà gè guójiā. U 

mamlakatga men bormaganman

85

. 

都   dōu  ravishining “allaqachon” ma’nosi mavjud bo‘lib, paytni 

ifodalovchi so‘zdan oldin ko‘pincha qo‘llaniluvchi vaqtning kechligiga, yoshni 

ifodalovchi so‘zdan oldin qo‘llanib yoshning kattaligiga, boshqa so‘zlardan 

oldin ishlatilganda darajaning yuqoriligiga urg‘u beradi: 

 

都八点半了，还不起床？Dōu bā diǎn bàn le, hái bù qǐchuáng?  Soat 

allaqachon sakkiz yarim bo‘ldi, hali ham turmabdiya?

86

 

2) Ish-harakatning amalga oshish jarayonidaligini 

正 zhèng,  在 zài, 正在 

zhèngzài, 

正要  zhèngyào,  正当  zhèngdāng  ravishlari yordamida ifodalanadi. 

Mazkur guruh ravishlari asosan hozirgi zamonda sodir bo‘lgan ish-harakatni 

ifodalaydi. Shuningdek, 

呢 ne, 着 zhe yordamchi so‘zlari bilan qo‘llaniladi.  

Agar gapda nisbatan vaqtni ifodalovchi so‘z bo‘lsa, u holda bu ayni paytda 

sodir bo‘layotgan ish-harakat ham o‘tgan zamonga yoki kelasi zamonga mansub 

bo‘lishi mumkin:  

我们正上课呢，你稍等等。Wǒmen zhèng shàng kè ne, nǐ shāo děngdeng. 

Biz ayni paytda darsdamiz, sen bir oz kutib tur

87

. 

                                                            

84

 

朱庆明。现代汉语使用语法分析（下册）。- 北京：清华大学出版社，2005 年。– 25 页。 

85

汉语新目标 （第二册）。  - 北京: 教育科学出版社, 2004. – 40 页。 

86

朱庆明。现代汉语使用语法分析（下册）。- 北京：清华大学出版社，2005 年。– 27 页。 

87

O’sha manba.  25-b. 

---

48 

 

Shuni e’tiborga olish lozimki, 

正 要   zhèngyào  va  正 当   zhèngdāng 

qo‘llanish jihatdan farqlidir. “Ega+

正要