Microsoft Word Xitoy tilida vaqt kategoriyasi

III bob bo‘yicha xulosa:  

1. 

Xitoy tilida turg‘un konstruksiyalarning aksariyat qismi qo‘shma gap, 

ayniqsa ergashgan qo‘shma gaplarning shakllanishiga xizmat qiladi; 

2. 

Turg‘un konstruksiyalar vositasida yasaladigan temporal munosabatdagi 

ergashgan qo‘shma gaplarning uch turi mavjud: 1) bir vaqtda yuz berishni 

ifodalovchi ergashgan qo‘shma gaplar; 2) ilgari yuz berishni ifodalovchi 

ergashgan qo‘shma gaplar; 3) ketma-ket yuz berishni ifodalovchi ergashgan 

qo‘shma gaplar; 

3. 

Bir vaqtda yuz berishni ifodalovchi ergashgan qo‘shma gaplarni 

当...时

候... dāng... shíhou... (-gan paytda, chog‘da); 当...时... dāng... shí... (-gan paytda, 

---

85 

 

chog‘da); 

正当...,就...  zhèngdāng..., jiù... (-gan paytda, chog‘da);  一天...一天  

yī tiān...yī tiān  (bir kun kelib..., shunda...); 

一日...一日    yī rì...yī rì (bir kun 

kelib..., shunda...); 

每逢...时候...  měiféng...shíhou...(har safar...-ganda)  singari 

konstruksiyalar shakllantiradi; 

4. 

Ilgari yuz berishni ifodalovchi ergashgan qo‘shma gaplar

在... 以前 zài.... 

yǐqián (-dan oldin, avval, ilgari, burun); 

直到... 时候 （为止） zhídào... shíhou 

(wéizhǐ)  (-gacha, - ga qadar, dovur); 

到...为止...  dào... wéizhǐ...(-ga qadar) 

singari konstruksiyalar vositasida quriladi; 

5. 

Ketma-ket yuz berishni ifodalovchi ergashgan qo‘shma gaplar tarkibidagi  

- 

asl ketma-ketlik 

在... 以后 zài... yǐhòu (... –dan keyin, so‘ng); 当...时候... 

dāng... shíhou... (-gan paytda, chog‘da);  

- 

darhol ketma-ketlik 

才..., 又... cái..., yòu... (...bilan, yana...); 刚一..., 就... 

gāng yī..., jiù...(-gina,...darhol...); 

一...就... yī...jiù... (bilanoq, zahoti, hamonoq); 

一...  马上（立刻）就...  yī...,mǎshàng (lìkè) jiù... (bilanoq, zahoti, hamonoq, 

darhol);  

- 

aniq vaqtda ketma-ketlik 

等...之后(以后)...  děng...zhīhòu (yǐhòu)...  (-

guncha kutmoq); 

等到...时候...  děngdào...shíhou...  (-gan paytda); 继...之后... 

jì....zhīhòu  (-dan so‘ng); 

直 到 ...  才 ...  zhídào...cái.... (-gachgina, -gandan 

so‘nggina); 

直到.... 还.... zhídào...hái... (-gach, yana ilgarigiday);  

- 

noaniq vaqtda ketma-ketlik 

一旦...就(便)... yīdàn... jiù (biàn)... (bir kuni, 

bir zamon); 

---

86 

 

- 

takrorlanuvchi ketma-ketlik 

每一...就(便)...  měi yī... jiù (biàn)... (har 

safar...-ganda); 

每当(每逢)...时候... měi dāng (měi féng)... shíhou... (har safar...-

gan paytda);  

- 

shartli ketma-ketlik

多咱... 多咱... duōzan... duōzan... va 哪时...哪时... nǎ 

shí... nǎ shí...  (qachonki..., shunda...); 

什么时候...什么时候... shénme shíhou... 

shénme shíhou... va 

几点...几点... jǐ diǎn... jǐ diǎn... (qanchada..., shunchada...); 

- 

boshlang‘ich paytni ko‘rsatish bilan ketma-ketlik 

自从...之后(以后)... 

zìcóng... zhīhòu (yǐhòu)... (-dan keyin, boshlab); 

自从...以来...  zìcóng... yǐlái... 

(-dan buyon, -dan beri) konstruksiyalari bilan ifodalanadi; 

6. 

Shartli ketma-ketlikni ifodalovchi ergashgan qo‘shma gaplar xitoy tilida 

so‘roq olmoshlarining ikkilanishi bilan vujudga kelgan konstruksiyalar 

yordamida shakllanadi; 

7. 

Takrorlanuvchi ketma-ketlikni ifodalovchi ergashgan qo‘shma gaplar 

mazmun jihatdan o‘tgan zamonga mansub.  Va shuning bilan birga hozirgi 

zamonda nisbatan qo’llaniladi; 

8. 

Noaniq vaqtda ketma-ketlik 

一旦 y

ī