Microsoft Word Turoperator majmua tayyor doc

Paket tur
(turpaket) – iste’molchilarga guruhli yoki individual variantlar 
bo‘yicha taqdim etiladigan xizmatlar kompleksi 
Turpaketni tashkillashtirishga ta’sir etuvchi omillar: 
•
berilgan sayohatga talab mavjudligi; 
•
xizmatlar, infratuzilma, moddiy bazaning mavjudligi; 
•
avikompaniyalar va boshqa transport kompaniyalari bilan munosabati; 
•
jo‘natuvchi va qabul qiluvchi mamlakatlar o‘rtasidagi munosabatlar; 
•
hamkor turistik tashkilotlar bilan munosabat; 
•
tashlangan mamlakatda turizmning rivojlanish darajasi; 
•
mamlakatning siyosiy barqarorligi. 
Shuni ta’kidlash lozimki, siyosiy barqarorlik omili turoperator tomonidan 

---

461
o‘zining strategiyasini ishlab chiqishda muhim hisoblanadi. Bizga Gresiyadagi kurd 
voqealari, Misrdagi terroristik portlashlar bilan bog‘liq talabning keskin pasayish 
hollari ma’lum. Ushbu yo‘nalishlarga ixtisoslashgan turoperatorlar katta 
yo‘qotishlarni boshdan kechirdilar. Ammo shuni ham ta’kidlash lozimki, ushbu 
xududlarda vaziyat barqaror bo‘lishi bilan turistlar oqimi yana qaytadi. Berlindagi 
xalqaro turizm birjasida qayd etilganidek turist xavf-xatarni unitishga moyil. U 
siyosiy barqarorlik ro‘y bergan mamlakatlarda vaziyat yaxshilanishi bilan o‘sha 
yerga yana oshiqadi, ayniqsa, issiq iqlimli xududlar va arzon narxlar haqida bo‘lsa.
Turpaket narxi
. Turpaketning muvaffaqqiyatiga ta’sir etuvchi eng muhim 
omil bu – narxdir. Narxlashtirishda boshqalarnikiga o‘xshamagan, alohida 
hususiyatli turpaketga ega bo‘lgan turoperatorlar ko‘proq erkinlikka egadir. Ular 
narxni asosan xizmatlarni sotib olish va boshqa harajatlar, shuningdek daromadning 
ma’lum foizini kiritishga asoslanib belgilaydilar. Ommaviy bozor turoperatorlari 
asosan raqiblar narxiga asoslanib narx belgilashadi, ayniqsa turpaketlarga talab 
pasayganda (o‘lik mavsumda). Turpaket narxini aniqlashda turoperatorlar bozor 
yetakchilari narxlariga amal qilishadi. Yirik turoperatorlar harajatlarni 
kamaytirishadi va shu bilan raqiblarining narxlashtirishda omadga erishishlariga 
yo‘l qo‘yilmaydi. Eng ko‘p qo‘llaniladigan narxlashtirish usullaridan biri bu 
harajatlarga asoslangan narxlardir, ya’ni mahsulot tannarxi hisoblanadi va 
daromadning ma’lum foizi qo‘shiladi. Tur paket narxiga kiruvchi daromad foizi
qo‘shimcha harajatlarni qoplash, fondlarga ajratmalar, maosh va sof daromadni 
hisoblash orqali aniqlanadi va 15 % dan 30% gacha bo‘ladi. Turizmda narxlarni 
hisoblashning o‘ziga xos xususiyatlarini unutmaslik lozim. Masalan, agar 
mavsumiy dasturda uzoq-vaqtli charter reyslarining (seriyasining) ketma-ketiligi, 
joylashtirishning “back to back” tamoyili qo‘llanilayotgan bo‘lsa, harajatlar 
mavsum boshi va oxiridagi bitta bo‘sh reys ma’lum samalyotdagi jo‘natishlar soni 
va o‘rinlar sonini hisoblash orqali aniqlandi. Ular kirishlar soniga bo‘linadi va bu 
turpaket narxiga kirituvchi bitta uchishning narxidir. Ammo turoperatorlar 
narxlarni hisoblashning harajatlar usulini qo‘llashda marketing ma’lumotlarini 
qo‘llash bilan birga o‘rta bozor narxlarini ham inobatga olishadi. 
Turizmda narxlar harajatlar va daromadlar notekis taqsimlangan vaqtda 
bozordagi talabning tebranishini ifodalaydi. “O‘lik mavsum”da narxlar pasayadi 
va mavsumda ular qayta tiklanadi (daromad evaziga). Narxlashtirish strategiyasi 
rivojlanish bosqichida bu aynan turpaketlar uchun xosdir. Turpaketlar narxi 
nafaqat turistik bozorning holati, raqobatchilarning narxiga balki boshqa turlar 
narxiga ham bog‘liq bo‘ladi.