Microsoft Word qishloq xo'jaligi mashinalari

6-§. Urug‘ ko‘mgichlar
Ekilgan urug‘ ustiga tuproqning tabiiy to‘kilishi tufayli u 
qisman ko‘miladi. Urug‘ni bunday ko‘milishi uni to‘liq unib olishi 
uchun yetarli emasdir. Urug‘ni to‘la, sifatli ko‘mish maqsadida 
seyalkalarga maxsus ko‘mgichlar o‘rnatiladi. Ular: shleyf 
(sudraluvchi zanjir), tirm achalar, kurakchalar, g‘ildirakchalar, 
disk va boshqalar.
Shleyfdan (141- 
a
rasm) yengil va o‘rta turdagi tuproqli 
yerlarda ekilgan don urug‘larini ko‘mishda foydalaniladi. Shleyf 
zanjir 
(1)
bilan o‘zaro ulangan bir nechta halqa (2) lardan tashkil 
topgan. Shleyf yerda erkin sudralib yurib, tuproqni sidiradi va 
ariqcha tubida yotgan urug‘larni ko‘madi. 
Shleyf ensiz 
ariqchalardagi urug‘larni me’yorida ko‘madi.
Tirm acha (141-b rasm) tor qatorlab ekadigan seyalkalarda 
ishlatiladi. Tirmacha gardishiga tishlar o‘rnatilgan halqachadan 
tuzilgan. Ish vaqtida halqa tebranib harakatlanadi va tuproqni 
shleyfga nisbatan yaxshiroq tekislaydi hamda kesaklarni qisman 
maydalaydi.
G ‘ildirakchalar (141- d va 
f
rasm) sabzavot, makkajo‘xori, 
don, chigit, lavlagi urug‘larini ekadigan seyalkalarda, ko‘chat ekish 
mashinalarida ishlatiladi. G‘ildirakchalar konussimon, silindr- 
simon shakldagi to‘g‘inga ega bo‘lib, gorizontal yoki qiya 
o‘rnatilgan o‘q atro^da aylanib ishlaydi. Ular ariqchalarni tekislash 
bilan bir vaqtda tuproqni zichlab ketadi.
K urakchalar (141- e rasm) g‘ildirakcha oldiga o‘rnatilib, 
urug‘ ekishga ochilgan ariqchani ko‘mish uchun lavlagi, chigit 
ekish seyalkalarida ishlatiladi.
Disklar (141- 
g
rasm) tugunaklarni chuqur ko‘mishda 
foydalaniladi.
Chigit seyalkalarida ekilgan urug‘ni sifatli ko‘mishga katta 
ahamiyat berilib, bir nechta texnologik jarayon bajariladi. Masalan, 
chigit seyalkalarining ayrimlarida ekkich 
(2)
ochgan ariqcha tubini 
zichlagich (3) zichlab, bevosita chigit yotqiziladigan joyni 
tayyorlaydi. Keyin u yerga urug‘lar tushib joylashgandan so‘ng, 
g‘ildirakcha 
(4)
chigitni pastga, namroq tuproqqa botirib, qisman
250

---

ko‘mib ketadi. Keyin, kurakchalar 
(5)
yordamida to‘liq chuqurlikka 
ko‘miladi. Ko‘mgichdan so‘ng, botiq kesik konussimon g‘altak 
(6)
tuproqni bosib, uning ustini ikki chetga nishabli qilib zichlab 
ketadi.
141-rasm.
U rug‘ ko‘mgichlar:
a - shleyfli; b - tirmacha; d va f - g ‘ildirakcha; e - kurakcha;
g - disksimon; 1 - zanjir; 2 - halqa; 3 - chambarak;
4 - tish; 5, 9, 10 - g ‘ildirakcha; 6 - o ‘q; 7 - podshipnik;
8 - kurakcha; 11 - disk.
Serkesak va quruq tuproqli yerlarda hamda agregatni 10 
km/soat gacha tezlikda ishlatganda, oddiy ekkichga qo‘shimcha 
qismlar o‘rnatilib, urug‘ni sifatliroq ko‘mishga erishish mumkin.