|
Kutubxonachi.uz
63
Qizil maydonda esa tun yarmidan og‘gan shu kezda mashhur Spas minorasidagi soat millari boyqush
vaqtiga — kechasi soat uchga yaqinlashmoqda edi. Boyqush Kreml kurantlari dunyoning to‘rt tomoniga
g‘ulg‘ula solib uch marta bong uradigan ardoqli paytini kutar edi, shundan so‘ng u o‘rnidan qo‘zg‘alib
minora tepasidan pastga tik uchib tushadi-yu, chorqirra toshlar terilgan maydon yuzasidan g‘iz etib
ko‘tariladi-da, Kreml devori bo‘ylab uchib nariroqqa o‘tadi va har galgiday Qizil maydon ustida shovqinsiz
charx uradi va maqbara ustidan o‘tgach tevarak-atrofga nazar tashlab, yorug‘ dunyoda nimalar
bo‘layotganiga ser soladi. Bu safar ham boyqush ikki pakana-xumkalla sharpa bilan uchrashib, ularning
o‘zaro suhbatlariga quloq tutishga umid bog‘lar edi. Ularning suhbatlashishlari uchun esa bahona ko‘p
edi, ko‘p bo‘lganda qanday? Boisi shundan sal oldin Qizil maydonda qo‘rqinchli voqea ro‘y bergan edi.
Boyqush shuncha yil yashab bunaqasini ko‘rgan emas.
Ikkinchi tomondan, sog‘lom fikrli odamlarning aqli yetmayotgan narsaga arvohlar bilan osh-qatiq
bo‘lib yurgan qush bo‘lib qushmas, ins-jins siyoqli bu parrandaning – Spas minorasining tug‘di-bitdi
boyqushining aqli qanday yetsin.
Buning hammasi kuz kuni peshin paytida hSKni – Harbiy-sanoat kompleksini himoya qilishga
bag‘ishlangan miting o‘tkazish uchun Qizil maydonga xalq oqib kelayotgan kezda boshlandi. Jurnalistlar
yozganlaridek, qayta qurish mudofaa sanoatining tomog‘iga turib qolgan suyak bo‘ldi. HSKni tiklash
bilan davlatimizning oldingi qudratini saqlab qolish mumkin, degan zorlanish ayrim doiralarda
allaqachondan beri quloqqa chalinardi. Darhaqiqat, bunday fikrlar endigina tugay boshlagan o‘rmon
yong‘inining hidi kabi havoda anqib yurar edi. Mana, yong‘in yana lovullab alanga oldi, milliy hushyor
tortish hissini uyg‘otganlar – afkor ommani qurol bilan savdo qilishni yana o‘rniga qo‘yishga chorlovchi
kuchlar va harbiylashtirilgan davlatchilikning asosi hisoblangan va qayta qurish deb atalmish siyosat
oqibatida hamda makkorlik bilan ish ko‘rgan G’arbning manfaatlarini ko‘zlagan radikal-demokratlar
dastidan vayron bo‘lgan hSKni tiklashga chaqiruvchi kuchlar bunga talay yordam berdi.
Qizil maydonda har tomondan kelgan odamlar yig‘ildi. Mitingga to‘planganlarning ko‘pchiligi chetdan
– oldinlari “pochta yashiklari” deb atalgan va nomerlab qo‘yilgan “yopiq” shaharlardan kelgan kishilar
edi. Konversiya jarayonida maxfiy bo‘lmay qolgan “yashik”dan Moskvaning barcha vokzallariga
poezdlarda gurra-gurra odamlar kelishdi va avtomagistrallarni to‘ldirib kolonna-kolonna bo‘lib shahar
markaziga tomon yo‘l olishdi. Ularga Moskva “mudofaachilari”, milliy vatanparvarlar, Stalinni qo‘msab
qolgan pensionerlar va boshqalar ham qo‘shilishdi. Namoyishchilar og‘ir kontuziyadan endigina
sog‘aygan, o‘tmishdan qolgan g‘alati nusxalarga o‘xshashar edi; ular qonxo‘r diktatorlarning suratlarini
baland ko‘tarib borishar edi; holbuki o‘sha hokimlarni yaqin-yaqinlarda ham xuddi mana shu ko‘chalarda
g‘azab bilan haqorat qilishgan va la’natlashgan edilar.
Namoyishchilar soni ko‘paygandan ko‘payib bordi, hSKning sirli qa’rida oldinlari qancha ishga yaroqli
kishilar band bo‘lganligini shundan ham bilsa bo‘lardi. Dunyoning yarmisini qurollantirishdi. Ishning
pachavasi chiqqanini birdan sezib qolishdi – ishlab chiqarish qayta qurilmasa konversiya hSKda ishlab
kelganlarni ishsizlikka mahkum etgusidir. Shuning uchun ular g‘imirlab qolishdi... Bu namoyish
hammaning ko‘z o‘ngida xarsanglarni ham, to‘nkalarni ham, tomdan tushgan tunukayog‘ochlarni ham
oqizib ketayotgan toshqin selga o‘xshar va bunga hech kim bas kelolmas edi. O’sha kezlarda vahimador
chaqiriq va shiorlar ham shahar ko‘chalarida o‘z “xarsanglari, to‘nkalari, to‘nkayog‘ochlari”ni ag‘dar-
to‘ntar qilib olib ketayotgan edi. Mana ular – “Konversiya to‘xtatilsin!”, “HKSni barbod qilishga yo‘l
qo‘ymaymiz!”, “Yashasin shonli HKS”, “Eng muhimi – davlat!” “Davlatga qarshi islohotlar yo‘qolsin!”,
“Tank – barqarorlik garovidir!”, “Qurol-yarog‘ sotib valyuta ishlaymiz!”, “Qurol savdosida raqobat
qilishimizga xalaqit bermang!”, “Qurollanish poygasi haqidagi safsataga chek qo‘yilsin!”.
Tushunmaganlarga bema’niday tuyuladigan shiorlar “Pochta yashiklari qayta tiklansin!”, “Pochta
yashiklarida yashayveramiz va ishlayveramiz!”, hatto bundaylari ham bor: “Patsifistlar, bas qiling, vaqt
Oхirzamon nishonalari (roman). Chingiz Aytmatov
Do'stlaringiz bilan baham: |
