Microsoft Word O'quv qo'llanma

82 – rasm. Dekompozitsiya (qismlarga ajratish
) 
. 
Tizim to‘g‘risidagi umumiy tasavvurni ta’minlovchi qismlarga ajratish 
bosqichida quyidagilar amalga oshiriladi: 

Tizimning holati yoki yo‘l qo‘yiladigan vaziyatlar sohasidagi holat yo‘nalishini 
cheklash sifatida tadqiqotning umumiy maqsadlarini hamda tizimning asosiy 
funksiyalarini belgilash va qismlarga ajratish. 

Muhitdan tizimni ajratib olish. Tizimning yaqin va uzoq atrofini aniqlash. 
Ta’sir ko‘rsatuvchi omillarni tasvirlab berish.

Turli xildagi noaniqliklar (cheklanishlar, tahdidlar) , rivojlanish 
tendensiyalarini tasvirlab berish. 

Tizimni “qora quti” sifatida tasvirlash. 

Tizimning salohiyatli (unsurlar ko‘rinishi bo‘yicha) va tuzilmali (unsurlar 
o‘rtasidagi munosabatlar turi bo‘yicha) qismlarga ajratishni amalga oshirish.

---

208
83 – rasm. Mashina va uning qismlari 
Ko‘pincha qismlarga ajratish maqsadlar shajarasi va funksiyalar shajarasini 
barpo etish yo‘li bilan amalga oshiriladi. Qismlarga ajratish jarayonida quyidagi 
ikki ziddiyatli tushunchaga rioya qilish asosiy muammodir: 
to‘liqlik – muammo imkon qadar har tomonlama va batafsil ko‘rib chiqilishi 
lozim; 
soddalik – butun shajara “eniga” va “chuqurligi” bo‘yicha imkon qadar 
ixcham bo‘lishi lozim. 
Qismlarga ajratishni amalga oshirish muammosi shundan iboratki, murakkab 
tizimlarda tizimchalar amal qilish qonuni hamda uni amalga oshirish algoritmi 
o‘rtasida bir ma’nodagi mos kelish mavjud emasdir. 
Fizika fanini o‘qitish jarayoniga sistemali yondashuv usuli. 
Respublikamizda xalq ta’limi sistemasida olib borilayotgan islohatlar hal qiluvchi 
davrni boshidan kechirmoqda. Qilinayotgan islohatlar va o‘zgarishlar zamirida 
hukumatimiz tamonidan o‘z vaqtida qabul qilingan qaror va ko‘rsatmalar turadi. 
Ushbu hujjatlarda qayd etilishicha milliy ta’lim tizimini johon andozalari 
(standartlari) darajasiga ko‘tarish ko‘zda tutiladi. Bu muammoni amalga oshirish 
uchun ta’lim jarayoniga ilmiy nuqtai nazardan yondashuvni taqozo etmoqda. Agar 
ta’lim-tarbiya jarayonini sistema deb qaraydigan bo‘lsak, u murakkab, ochiq, 
boshqariladigan, takomillashib boruvchi nochiziqli, dinamik sistema hisoblanadi. 
Fizikani o‘qitish jarayoni sistemasining elementlari bilan tanishamiz: 
O‘quv dasturi bu hujjat hisoblanib, bo‘lajak mutaxassis shaxsiga qo‘yilgan 
talabalarga mos holda ta’lim mazmunini va uni o‘quvchilar tomonidan 
o‘zlashtirishni tashkil etish usullarini o‘zida aks ettiradi. O‘quv dasturi didaktik 
tamoyillar: ilmiylik, tushunarlilik, ko‘rsatmalilik asosida tuziladi.