Microsoft Word nizami g?NC?Vi-sirl?R x?Zin?SI. doc

_______________ Milli Kitabxana _______________ 
13 
 
Dövrün hökmdarlarının cılızlığını, bir heç olduğunu Nizami müxtəlif 
boyalarla poemasının bir çox yerlərində nəzərə çarpdırır. Dəhşətlisi odur ki, 
qız kimi özünə sığal verib əyləncələrlə gün keçirən bu adamlar xalqı olmazın 
müsibətlərə düçar edir, nahaq qanlar tökür, kəndləri,  şəhərləri xarabalığa 
çevirir, ölkənin abadlığı, xalqın rifahı qeydinə qalmırlar. Bunları gördükcə, 
düşündükcə  şairin qəzəbi tüğyan edir, söz qılıncını  çəkib bu qorxunc 
düşmənə qarşı hücuma keçir. 
 
Zülm eləmək yaxşı deyil heç zaman,  
Tökmə nahaq qan, gedər abrın-həyan.  
Hümməti xalqın pis olar, qorx aman,  
Məzlum ahından çəkin, ey hökmran.  
Hümmət o yerdən ki, salar bir nəzər,  
Baxma həqarətlə, əsər göstərər.  
Bir neçə hümmətli kişi, sal yada,  
Neylədi hümmətlə böyük Mahmuda...  
Eylə zülm xəncərini sən kənar,  
Oxlarına olmayasan ta düçar.  
Şahlıq üçün şərtdir ədalət fəqət,  
Aləmə zülm oldu, yetər, bir sənət. 
 
Dahi Nizaminin zalım hökmdarlara qarşı bu qəzəbli hayqırtısı, hədələyici 
nərəsi onun xalqın oğlu olduğunu, xalqın dərdini öz dərdi kimi yaşadığını 
bütün aydınlığı ilə sübut etməkdədir. Bu, xalq qəzəbi və narazılığının  ən 
parlaq poetik inikası idi. Dövrün əli qılınclı  ağaları haqqında bu şəkildə 
cəsarətlə danışmaq həm də zamanın, ictimai-siyasi həyatda baş verən böyük 
irəliləyişin, xalq şüurunun oyanmasının nəticəsi idi. 
"Nuşirəvan və bayquşların söhbəti" hekayəsi romantik planda işlənsə də, 
real həyatın eybəcərliklərini çox doğru  əks etdirir. Əsərin qəhrəmanı olan 
Nuşirəvan islamdan xeyli əvvəl yaşamış Sasani hökmdarıdır. Lakin burada 
təsvir edilən həyat Nizami dövrünün həyatıdır. Nuşirəvanın ov zamanı 
qarşılaşdığı  mənzərə XII əsrin mənzərəsi, Nizaminin gördüyü, yandığı 
faciənin təsviridir.  Şair  ədalətsizliyin, qətl və qarətin həddini aşdığını 
göstərmək üçün maraqlı bir üsul işlətmişdir; həmişə xarabalıq sevən 
bayquşlar şahı yaxşı tanıyırlar. Onlar əmindirlər ki, əgər şahları budursa, az 
bir vaxta min-min kənd xarabaya çevriləcəkdir. Quş dili bilən vəzirin köməyi 
ilə bayquşların söhbətini dinləyən Nuşirəvan xəcalət çəkir, əməllərini yadına 
salıb peşman olur. 
  

---