Microsoft Word nizami g?NC?Vi-sirl?R x?Zin?SI. doc

_______________ Milli Kitabxana _______________ 
14 
 
Burda Nizami Nuşirəvanın daxili monoloqunu verir. Bu düşüncə-
monoloq hekayənin ən güclü hissəsidir. Şahın bütün bəd əməlləri öz dili ilə 
sadalanır, xəcil, peşman olduğu onun öz dilindən söylənir: 
 
Barmağını dişlədi şah: Zülmə bax.  
Quşlara çatmış sitəmimdən soraq.  
Gör necə zülm eylədim insanlara,  
Bayquş oturtdum evə, eyvanlara.  
Özgə malın zülm ilə aldım, yetər,  
Qaldım ölümdən nə qədər bixəbər.  
Oldu bu gün zülm tamaşa mənə,  
Vay ola məhşər günü rüsva mənə.  
Bəli, qiyamətdə tamam bunları,  
Hey soracaqlar tökülən qanları.  
Ah! Nə qədər yetdi məlamət mənə,  
Bəsdir ömürlük bu xəcalət mənə.  
Söylə, bu vardan ki bilinmir sayı,  
Sam nə götürdü, ya Süleyman nəyi? 
 
Şahın dili ilə deyilən bu sözlər Nizami əsrinin ədalətsiz şahları üçün ciddi 
ittiham idi. Bu ittiham canilərin yaşamağa haqqı olmadığını, onları  məhv 
etmək, etdikləri günahların, qarət elədikləri malların, tökdükləri qanların 
hesabını bir-bir soruşub cəzalarını vermək lazım olduğunu göstərir. Bu 
hissədə güclü bir inkar da var. Lakin Nizami romantik sənətkar kimi 
qəhrəmanı dəyişdirir; Nuşirəvan ədalətli işlər görməyə başlayır, tarixdə Adil 
Nuşirəvan adı ilə tanınır. Bu, şairin arzusu idi. O istəyirdi ki, dövrünün zalım 
hakimləri Nuşirəvan kimi hərəkət etsinlər. Ancaq bunlar söz idi. Nizami də 
hiss edirdi ki, sözlərə əhəmiyyət verən azdır. Bununla belə, şair sənətin təsir 
gücünə inanır, söz, sənət vasitəsilə  əməl, iş  tələb edirdi. "Bəhanə  gətirmə, 
bunlar sözdür, səndən isə  iş  tələb olunur. Əgər işlər sözlə düzəlsəydi, 
Nizaminin işləri göylərə ucalardı". Bu etirafda, bu inamda müdrik, mübariz, 
narahat bir qəlbin ağrıları gizlənmişdir.  Şahın darğası  sərxoş halda gələrək 
kimsəsiz qanın təhqir edir, filan gecəyarısı filanı filan küçədə kim öldürüb 
deyə sorğu-suala tutur, canini onun evində axtarır. Qarı bu cinayətin necə, nə 
üçün baş verdiyini dəqiq başa düşür. Əgər şahın darğası sərxoş olarsa, canilər 
qan tökəcəklər. Camaat təhqir olunacaq, şahın ədaləti yox olacaqdır. 
  

---