Microsoft Word nizami g?NC?Vi-sirl?R x?Zin?SI. doc

_______________ Milli Kitabxana _______________ 
230 
 
827  B. Birinci misra Adəmin  ən parlaq göz-nəzər sahibindən, yəni Həzrət 
Məhəmməd peyğəmbərdən peyğəmbərlik nuru almasına işarədir.  Ən uca ağac – 
cənnət. 
828 B. Cənnət quşları - mələklər.  Dən aldı - bilik aldı. Mələklər Adəmə ona 
görə minnətdardırlar ki, Adəm Tanrıdan öyrəndiklərini onlara öyrətmişdir. 
831 B. Beytin məzmunu Qurani-şərifdən gəlmədir: "Bütün mələklər ona 
(Adəmə) səcdə qıldılar. İblisdən başqa". 
832  B. Beytin mənası Qurani-şərifdən gəlmədir: "O (Tanrı) dedi: - Ey iblis, sənə 
nə olub ki, baş əyənlərlə birlikdə secdə qılmırsan? 
O cavab verdi: - Mən sənin quru torpaqdan, dağılmış qara gildən yaratdığına heç 
vaxt səcdə qılmaram". 
838 B. Adəmin atasız, anasız yarandığına işarədir. 
840 B. Cənnətdən qovulduqdan sonra Adəmin Günəş altında yanması və dərisinin 
saman rənginə düşməsi nəzərdə tutulur. 
845 B. Cəzalandırmaq məqsədilə buğda ağız açır ki, insanları udsun. Buğdanın 
ağzı - onu iki hissəyə bölən orta xətt. 
853 B. Onun günahı ucbatından solmuş ismət gülünü canlandırmaq üçün Adəm 
yağış yağdırdı, buna görə  Sərəndibə köçüb çadır qurmağı lazım bildi. Sərəndib - 
Seylon. 
855 B. Rəvayətə görə  əməlindən peşman olub tövbə  qılmış  Həzrət Adəm 
Hindistanı  qırx il dolaşaraq göz yaşları tökmüş, yas, matəm rəmzi olaraq nil (lil) 
rəngli paltarını daim əynində daşımış və başına bəla kəsilmiş nil çöhrəli fələk yalnız 
bundan sotra ondan əl çəkmiş, Adəmin tökdüyü göz yaşları yerində yaşıl çəmənlər 
göyərmişdir. 
856 B. Fələk vuran ləkə - yeməyə  məcbur edildiyi buğda sayəsində  cənnətdən 
qovulması. 
857  B. Turan dünyasının bir hissəsi olan Xəta (Xətay, Kitay, Xütən, Qara Kitay, 
qədim Türklərin iki qitəni qapsayan (ehtiva edən) məskənlərindən biridir. Dəqiq 
xəritəsini vermək çətindir. Ancaq hər halda Himalay dağlarından başlayaraq 
Əfqanıstanın  şimal hüdudlarına, Xorasanın cənubunadək uzandığı, Tibet (türkcə: 
tanqut), Qaraqurum, Pamir (türkcə ham yer – hamar yer), əsası türklər tərəfindən 
qoyulmuş Xanbalıq (Pekin) ərazilərini qapsadığı şəksizdir. 
Nizami Gəncəvi bütün türklərin o sırada Xəta türklərinin cismani və əxlaqi hüsnü 
ilə fəxr etdiyini bildirir. Üzüqara Adəmin Xəta türkləri kimi üzüağ olduğunu, Ay kimi 
şölə saldığını və qüsurlarını, xətalarını tövbə papağı altında gizlətdiyini vəsf edir. 
860 B. Altıqapılı ev - dünyanın altı cəhəti: alt, üst, ön, arxa, sağ, sol. Dini rəvayətə 
görə Adəm cənnətdə olarkən cənnət xəzinəçisinin ona verdiyi gül 
 

---