Microsoft Word navoiy xamsatul mutahayyirin lotin ziyouz com doc

www.ziyouz.com
kutubxonasi 
51
Chun faqir alar xizmatida bu fehristni o‘qudum, bu faqirg‘a ham amr qildilarkim: «Sening dog‘i 
nazming turkcha alfozda chun mutaaddid bo‘lubtur, sen dog‘i har birisini bir ism bila mumtoz qil va 
har qaysini bir laqab bila jilvasoz etgil». 
Alar amrining itoati chun vojib erdi — faqir dog‘i avvalg‘i devong‘akim, tufuliyatda rangin 
nazmning g‘arobati bor — «G‘aroib us-sig‘ar»
179
ot qo‘ydum va ikkinchi devonkim, shabob 
ayyomidakim, maoniy nodiralari nazm silkiga kiribtur — «Navodir ush-shabbob»
180
laqab berdim; 
uchunchi devonkim, umr avositida voqe’ bo‘lg‘on bade’ nukotdur — «Badoyi ul-vasat»
181
qa mavsum 
bo‘ldi va to‘rtunchi devonkim, shayxuxat sinnidag‘i foydalardur — «Favoyid ul-kibar»
182
g‘a ittisom 
topti. Umid ulkim, sag‘iru kabir, shayxu shobning xotiralarig‘a dilpazir va ko‘ngullarig‘a noguzir 
bo‘lg‘ay. 
* * * 
Ustod Qulmuhammad
183
kichik erkandakim, musiqiy o‘rganur erdi, chun bot o‘rganmoki bila xo‘b 
ishlar yasamog‘i shuhrat tutti. Faqirg‘a doiya bo‘ldikim, bu fanning ilmiysini dag‘i bilgay, mavlono Bu 
Alishoh
184
bo‘kakim, bu fanda asrining bebadalidur — anga siporish qilildi. Agarchi aknun af’yun 
kasrati ani aql hul’yasidin oriy qilibdur, ul vaqtda bu fanda «Asl ul-vasl» otlig‘ kitobni tasnif qildi, 
dag‘i Mir Murtoz va Xoja Shahobuddin Abdulloh Marvorid va mavlono Binoiy
185
dag‘i bu fanda 
risolalar bitidilar. Ammo chun barcha izhori iste’dod qilib erdilar — mubtadig‘a bot bahra olmoq 
dushvor erdi. Ul yerdinkim, alarning bu faqir sori inoyat va iltifotlari bor erdi, musiqiy va advor
186
risolasin bitidilarkim, bu fanda andoq munaqqah va mufid risola yo‘qtur. 
Ul vaqtdakim, bu faqir Mir Xusravning «Dar’yoi abror»ig‘a Marvda tatabbu’ qilib, alar otig‘a 
tugatib, shahrg‘a yiborib erdim, andoqki yuqori mazkur bo‘ldi. Ul qasidada yigirmadin ortug‘roq bayt 
muammo tariqi va istilohi bila muaddo bo‘lub erdi. Alar munung muqobalasida muammo tariqi bila bir 
qasida aytib, anda base daqiq va g‘arib tarokib darj qilib, bitib yiborib erdilar va ul she’rning matlai 
budurkim: 
Joh dori johiloso dar sar, ey komil, mudom, 
Johilat xonam na komil chun turo joh ast kom
187
. 
sahifasida qoladi. 
R u b o i y: 
Bu jafolarga to‘la falak hech qachon 
Bizning nomimizni borlik sahifasidan o‘chirmasin. 
Chunki uning abadiyligi dastlabki o‘limdan so‘ng 
Donishmandlar aytishicha, ikkinchi hayotdir. 
179
«G‘aroyib us-sig‘ar» (Bolalikning g‘aroyibotlari) – Navoiyning birinchi devoni. 
180
«Navodir ush-shabob» (Yoshlikning nodirliklari) – ikkinchi devon. 
181
«Badoe’ ul-vasat» (O‘rta yasharlikning go‘zalliklari) – uchincha devon. 
182
«Favoyid ul-kibar» (Qarilikning foydalari) – to‘rtinchi devon. Bu yerda Navoiy Jomiy maslahati bilan o‘z devonlarini 
yuqoridagicha nomlab chiqqanini yozadi. Lekin ana shu to‘rt devoniga bir umumiy nom «Xazoyin ul-maoniy» deb nom berganini 
qayd qilmaydi. 
183
Ustod Qulmuhammad – Navoiy davridagi mohir sozanda. «Majolis un-nafois»da keltirilishicha, g‘ijjak, ud va qo‘buzni juda 
yaxshi chalgan, rassom va naqqosh bo‘lgan. 
184
Bu Alishoh – musiqiy ilmi ustodlaridan. Navoiy uning musiqa nazariyotiga oid «Asl ul-vasl» nomli asarini tilga oladi. Shoir 
Ustod Qulmuhammadni Bu Alishohga ta’lim olish uchun tavsiya qilgan. 
185
Mir Murtoz, Abdulloh Marvarnd, Binoiy – Navoiy davridagi taniqli shoirlar va musiqiy ilm sohasida nazariy asar lar yaratgan 
ijodkorlar. «Majolis un-nafois»da ular haqida ma’lumotlar keltirilgan. 
186
Bu yerda so‘z Jomiyning musiqa va uning nazariyoti haqidagi risolasi ustida ketmoqda. Jomiyning bu asarini taniqli 
sharqshunos olim A. N. Boldirev (1909 – 1993) rus tiliga tarjima qilgan: Abduraxman Djami. Traktat o muz
ы
ke. Tashkent, 1960. 
187
She’rning mazmuni: 
Ey komil, doimo johildek davlatni o‘ylaysan,

---

Alisher Navoiy. Holoti Sayyid Hasan Ardasher