Microsoft Word navoiy gazallariga sharhlar ziyouz com doc

www.ziyouz.com кутубхонаси 
45
Иброҳим ҲАҚҚУЛОВ
 
«ПАРИМ БУЛСА УЧУБ ҚОЧСАМ...» 
Парим бўлса учуб қочсам улусдин то қаиотим бор,
Қанотим куйса учмоқдин, югурсам то ҳаётим бор. 
 
Чиқиб бу дайрдин Исоға нечун ҳамнафас бўлмай,
Биҳамдиллаҳ, тажарруд бирла ҳимматдин қанотим бор. 
 
Халойиқ суҳбатидин минг ғамим бордурки, муфт ўлғай,
Агар минг жон бериб билсамки, бир ғамдин нажотим бор. 
 
Чекиб ағёрдин юз жавру тортиб ёрдин минг ғам,
Не ўзга халқдин ғайрат, не ўзимдин уётим бор. 
 
Кечиб кўздин ёзай бир хатки, даҳр аҳлига кўз солмай,
Бу дамким кўз саводидин қаро, кўздин давотим бор. 
 
Тилар кўнглум қуши анқодин ўтгай нари юз водий,
Мунингдек сайр этарга Қофдин ортуқ саботим бор. 
 
Навоий, билки, шаҳ кўнгли манга қайд ўлмаса, биллаҳ,
Агар кавнайнга хошок чоғлиғ илтифотим бор. 
Ҳар қандай улуғ санъаткорнинг шеърида сўз унинг ўзи акс эттирипши истаган фикр ва 
туйғудан бир неча ҳисса ортиқ маъноларни ифодалайди. Шунинг учун ҳақиқий шеърнинг 
ғоявий-бадиий таркибида ҳамиша нималардир сир бўлиб, аллақандай маъно гавҳари 
яширинлигича қолаверади. Энг зукко шеършуноснинг ҳам таҳлил имконияти чекланган. Чунки 
у ҳар қанча уринмасин, сўзнинг мажозий моҳиятини барча ранг, оҳанг товланишлари билан 
идрокдан ўтказа олмайди. Бирданига бир неча рамзий мазмунларни таркибига бирлаштира 
олган шеър — чинакам шеър. Навоийнинг ғазали шу даъвонинг ёрқин исботидир. Уни ўқигаи 
бугунги ўқувчи қандай хулосаларга келади. Тахминан бундай: Шоирни «улус» жуда бездирган 
экан-да, қанот чиқариб қочишни кўзлабди. Шоҳ унга илтифот кўрсатганида, балким у «халойиқ 
суҳбатидин минт ғам»га гирифтор бўлмасмиди. Бунга сабаб ўша жаҳолатли замон, адолатсиз 
феодал тузум ва ҳ. к. Ғазалнинг шахс ва замон ўртасидаги зиддиятлардан мулоҳаза қўзғагани 
яхши, албатта. Лекин бу шоирнинг қўлига қалам тутқазган асосий дард ёки бош мақсад эмас. 
Туркий тасаввуф шеъриитининг буюк вакили Юнус Эмро ҳусни мутлақ ошиқлари тилидан: 
Ишқинг олди мандан мани,
Манга сан кераксан, сан!
Жисмим ёнур кеча-кундуз,
Манга сан кераксан, сан!
—деб айтган. Илоҳий «муҳаббат баҳрининг ғаввоси» бўлган юрак фақат тавҳид завқига 
муҳтождир. Уни Ҳақдин бошқа «на борлиқ», на «йўқлик» — ҳеч нима севинтирмайди. У 
таҳайюл ва ваҳдат майидан маст, ҳалқу оламдан қочиб, «кўнгул тахтининг шоҳи»— Ҳақ 
даргоҳига учмоқ шавқида ёнади, Навоий ғазалида ҳам «Ман»ликдан кечиб, «Сан»ликка юз 

---

Алишер Навоий ғазалларига шарҳлар